Σπλήνας - Στομάχι : Ματιές από το παρελθόν

Από το: Wang Kentang και Wu Mianxue, Σύνοψη της Παραδοσιακής Διάγνωσης (Gu Jin Yitong Zhengmai Quanshu), 1601:
Το στομάχι ονομάζεται "η θάλασσα των σιτηρών και του νερού". Όλα χωνεύονται εδώ. Ο σπλήνας είναι υπεύθυνος για την μεταφορά. Οτιδήποτε κινείται προέρχεται από λειτουργία του. Απορρόφηση και μετακίνηση: αυτές είναι οι βασικές δράσεις, που καθορίζουν το δίκτυο σπλήνας-στομάχι ως κύρια πηγή της, υποστηρικτικής της ζωής, μεταγεννητικής ενέργειας.

Από το: Li Zhongzi, Αλφαβητάρι Αντικειμενικής Ιατρικής (Yizong Bidu), 1637:
Τί είναι αυτό που κάνει τον σπλήνα πηγή της μεταγεννητικής ενέργειας; Μόλις γεννηθεί ένα παιδί, θα αισθάνεται πεινασμένο μετά από μία ημέρα χωρίς τροφή και θα πεθάνει μετά από επτά ημέρες χωρίς τροφή. Από την στιγμή που θα εισέλθουμε στην σφαίρα του φυσικού σώματος, θα τρεφόμαστε από το qi, που προέρχεται από τις τροφές (gu qi). Όταν η τροφή εισέρχεται στο στομάχι, μεταφέρεται στα έξι fu όργανα και έτσι θα υπάρχει σ' αυτά qi. Διανέμεται κατάλληλα στα πέντε zang όργανα και έτσι θα υπάρχει σ' αυτά αίμα. Οι άνθρωποι πρέπει να βασίζονται σε αυτό το είδος της διατροφής, προκειμένου να παραμένουν ζωντανοί. Για τον λόγο αυτό ο σπλήνας ονομάζεται "η πηγή της μεταγεννητικής ενέργειας".
Από το: Cheng Wenyou, Εισαγωγικά από την Ιατρική (Yishu), 1826:
Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι το δίκτυο του σπλήνα δεν πρέπει να συγκρίνεται με ένα σύστημα μύλων ή γουδιών, που θρυμματίζουν και αλέθουν την εισερχόμενη τροφή. Αντίθετα, η ικανότητα του σπλήνα να μετατρέπει την τροφή και τα ποτά, εξαρτάται πρωτίστως από την ικανότητα αναρρόφησης, προλαμβάνοντας την τροφή από το να πέσει προς τα κάτω! Κάθε είδος τροφής που εισέρχεται στο στομάχι, αποτελείται από στοιχεία qi και από υλικά στοιχεία. Τα υλικά στοιχεία των τροφών βυθίζονται προς τα κάτω με φυσικό τρόπο, ενώ τα στοιχεία qi φυσιολογικά ανεβαίνουν προς τα πάνω. Στο στομάχι η τροφή "ατμίζεται" υπό την επήρεια του στομαχικού qi. Στην συνέχεια, κατά την διαδικασία του διαχωρισμού στα υλικά και στα άυλα μέρη της, αναρροφάται από το qi του γειτονικού σπλήνα. Με τον τρόπο αυτό το στομαχικό qi συνεπικουρείται στο ζωτικής σημασίας έργο του και όλο το essence της τροφής παραμένει για επεξεργασία εκεί που πρέπει -μέχρι να εξαχθεί και το τελευταίο ίχνος από το qi της τροφής και να παραμείνει μόνο το υλικό κέλυφός της. Αμέσως μετά, η κατώτερη πύλη του στομαχιού ανοίγει και απορρίπτει προς τα κάτω τα κατάλοιπα της τροφής.

Το δίκτυο του Πνεύμονα: Τυπικά πρότυπα ασθενειών

Ανεπάρκεια του πνευμονικού qi (fei qi xu):
Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν χλωμό πρόσωπο, δύσπνοια κατά την διάρκεια σωματικής δραστηριότητας, χαμηλή φωνή, γενική αποστροφή στο κρύο, βήχα/άσθμα με αδυναμία, αυθόρμητη εφίδρωση ή αποτροπή εφίδρωσης. Η ανεπάρκεια του πνευμονικού qi συνήθως συνεπάγεται επιφανειακή ανεπάρκεια, η οποία εκδηλώνεται είτε με τάση για κρυολογήματα και γρίπη είτε με γενική αίσθηση της "εισβολής".
Τα δευτερεύοντα συμπτώματα μπορεί να είναι κόπωση, απροθυμία για ομιλία, χρόνια παρουσία άχρωμου και ρευστού φλέγματος.
Η γλώσσα, συνήθως, παρουσιάζει ξεθωριασμένο σώμα και λεπτό λευκό επίχρισμα. Ο σφυγμός τείνει να είναι αδύναμος.

Ανεπάρκεια του πνευμονικού yin (fei yin xu):
Τα κύρια συμπτώματα περιλαμβάνουν ξηρό βήχα χωρίς φλέγματα ή μικρές ποσότητες κολλώδoυς φλέγματος (ενδεχομένως με ίχνη αίματος), ξηρότητα της μύτης και του λαιμού και βραχνάδα ή απώλεια της φωνής.
Τα δευτερεύοντα συμπτώματα περιλαμβάνουν λιπόσαρκη συγκρότηση, χρόνιο πόνο στον λαιμό, εξάψεις, απογευματινό ερύθημα στα μάγουλα, αίσθημα καύσου στις παλάμες ή τα πέλματα των ποδιών και νυχτερινές εφιδρώσεις.
Η γλώσσα παρουσιάζει στεγνό σώμα και λιγοστή ή καθόλου επικάλυψη. Ο σφυγμός τείνει να είναι λεπτός και ταχύς.

Ανεπάρκεια του πνευμονικού yang (fei yang xu):
Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με την ανεπάρκεια του πνευμονικού qi, με έμφαση στα συμπτώματα κρύου που απαιτούν ζεστασιά.

Το Δίκτυο του Πνεύμονα: Παθογένεια

Ανώμαλη ανοδική και καθοδική μεταφορά του πνευμονικού qi:
Εάν η επιφάνεια του σώματος προσβληθεί από το κρύο ή εάν υπάρχει εσωτερική ζέστη, που παρεμποδίζει τον πνεύμονα, η ομαλή διαδικασία της διάχυσης qi, που διακυβερνάται από τον πνεύμονα, θα διαταραχθεί. Αυτή η διαταραχή της προς τα έξω ροής qi συνήθως οδηγεί σε ρίγη, αποστροφή στον άνεμο, πυρετό, αυθόρμητη εφίδρωση ή αναστολή της εφίδρωσης -ένα σύμπλεγμα συμπτωμάτων που συνήθως επισημαίνεται ως "δυσαρμονία μεταξύ ying (διατροφικών) και wei (προστατευτικών) σωματικών επιπέδων".
Εάν το qi του πνεύμονα είναι ανεπαρκές, υπολείπεται στον "ψεκασμό" μεταγεννητικού essence πάνω στα δίκτυα των οργάνων ή στην διάχυση wei qi και essence στο δέρμα και τα μαλλιά του σώματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ξηρό δέρμα, αυθόρμητη εφίδρωση ή σε συχνά κρυολογήματα. Κάθε διαταραχή της προς τα έξω ροής του qi, επιπλέον, θα περιλαμβάνει απαραιτήτως και διακοπή της καθοδικής του διανομής. Βήχας, ασθματική αναπνοή και αίσθηση πνιγηρότητας στο στήθος είναι τυπικές ενδείξεις αντιστροφής της καθοδικής ροής του πνευμονικού qi.

Ανισορροπία στον πνεύμονα επηρεάζει το άνοιγμα και την ρύθμιση των διαδρομών του νερού:
Ο πνεύμονας βρίσκεται στον άνω θερμαστή και αναφέρεται ως η άνω πηγή του νερού. Εάν το qi του πνεύμονα αποτύχει να κατέβει, δεν μπορεί να ανοίξει και να ρυθμίσει τις διαδρομές του νερού, για να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη μεταφορά των υγρών προς την ουροδόχο κύστη. Αναπόφευκτα θα προκύψουν σημάδια στασιμότητας του νερού, όπως συσσώρευση φλέγματος, πρησμένο πρόσωπο, οίδημα ή αναστολή της ούρησης.
Στο Neijing επισημαίνεται: "Το πνευμονικό qi διασπείρει το jing. Στο πάνω μέρος του σώματος έχει τις ρίζες του στον πνεύμονα. Παρακάτω, τρέφεται μέσα στην ουροδόχο κύστη".
Ο πνεύμονας διανέμει υγρά ουσιαστικής σημασίας: φυσιολογικό jing (essence), jin (λεπτόρρευστα σωματικά υγρά) και ye (παχύρρευστους σωματικούς χυμούς). Την ίδια στιγμή τροφοδοτεί την ουροδόχο με περιττά υγρά και εκκρίνει διά της ουροδόχου περιττά υγρά από το σώμα. Πνευμονική δυσλειτουργία, ως εκ τούτου, μπορεί εύκολα να προκαλέσει παθολογικές μεταβολές στον μεταβολισμό του νερού, ιδιαίτερα στην λειτουργία της ουροδόχου κύστης.

Το Δίκτυο του Πνεύμονα: Ιδιότητες και λειτουργίες

1. Ο πνεύμονας κυβερνά το qi.
Σύμφωνα με την παραδοσιακή Κινεζική κοσμοθεωρία, κάθε διαδικασία και κάθε αντικείμενο αντιπροσωπεύει μία μεταμόρφωση του ενός και του αυτού qi. Yin (ύλη) και Yang (λειτουργία) είναι οι δύο πιο βασικές διαφοροποιήσεις από το ίδιο - ΕΝΑ - παγκόσμιο qi.
Σύμφωνα με διάφορες αναφορές στο Neijing, ο όρος qi όταν χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του ανθρώπινου σώματος, έχει ουσιαστικά δύο έννοιες:

• δομικά υλικά, ουσιώδη για την διατήρηση της φυσικής ζωής, που είναι yuan qi, da qi, gu qi
• λειτουργικές πτυχές συγκεκριμένων δικτύων οργάνων, όπως στομαχικό qi, ηπατικό qi, qi του καναλιού taiyang κλπ.

Το qi στο σώμα παράγεται και διατηρείται από δύο βασικές πηγές: το προγεννητικό jing qi (essence) των νεφρών και το μεταγεννητικό qi του αέρα και των τροφών, που επεξεργάζονται από τα συστήματα του πνεύμονα και σπλήνα-στομάχου.
Το qi, εξ ορισμού, κινείται. Είναι η ανεμπόδιστη κίνηση του σωματικού qi, που διευκολύνει την υγεία. Οι βασικές κινήσεις του qi είναι: ανοδική (sheng), καθοδική (jiang), προς τα έξω (chu) και προς τα μέσα (ru).
Οι βασικές λειτουργίες του σωματικού qi είναι:

• Μετακίνηση και κυκλοφορία των δομικών συστατικών του σώματος (η κυκλοφορία του αίματος, η διανομή των υγρών, η διαδικασία της ανάπτυξης, η λειτουργία των δικτύων οργάνων/καναλιών).
• Η θέρμανση των διαφόρων σωματικών επιπέδων (εάν το δέρμα και οι μύες δεν θερμαίνονται εξαιτίας ανεπάρκειας qi, θα υπάρξει αποστροφή στο κρύο, κρύα χέρια και πόδια κλπ).
• Η δημιουργία προστατευτικής και αποτελεσματικής ασπίδας έναντι εξωτερικών παθογόνων, όπως ο άνεμος ή το κρύο, αλλά και, σύμφωνα με τις σύγχρονες απόψεις, τους ιούς και τα βακτήρια.
• Η σταθεροποίηση και η συγκράτηση των δομικών στοιχείων του σώματος στην θέση τους (αλλιώς μπορεί να επέλθει αιμορραγία, εφίδρωση, ενούρηση, πρόπτωση οργάνων).
• Η ώθηση του μεταβολισμού (λχ, κατά την διαδικασία της παραγωγής του αίματος ή στην λειτουργία ορισμένων οργάνων, όπως ο μετασχηματισμός του qi διευκολύνει τον μεταβολισμό του νερού στην κύστη).

Το Δίκτυο του Πνεύμονα: Ματιές από το παρελθόν

Από το: Shen Jin'ao, Επιτομή της Εντιμότατης Ζωής του Δρ. Shen (Shen Shi Zunsheng Shu), 1773:
Ο πνεύμονας είναι ο αφέντης του qi. Πάνω, συνδέεται με τον λαιμό. Πιo κάτω, συνδέεται στα ανοίγματα της καρδιάς και του ήπατος. Είναι υπεύθυνος για την εισπνοή και την εκπνοή και, γενικότερα, την ροή της εισαγωγής και της εξαγωγής.
Βρίσκεται στην κορυφή των άλλων οργάνων, έτσι ώστε να μπορεί να τα κρατά υπό έλεγχο και να ωθεί τα υλικά των αποβλήτων του σώματος προς τα κάτω, σε όλη την διαδρομή μέσα στο παχύ έντερο. Με άλλα λόγια, λαμβάνει διαυγές [clear] qi και εξάγει θολά απορρίμματα. Απορροφά το yin μέσω του taiyang, για να διατηρήσει το σωματικό yang qi [απορροφά το υλικό essence από το συμπαντικό qi για την διατήρηση των λειτουργιών του σώματος] και διοικεί το yang μέσω του taiyin, για να ωθεί τα yin συστατικά του σώματος [προστάζει την καθοδική δύναμη να διώξει εκτός τα απόβλητα]. Σε συνεργασία με το taiyin δίκτυο του σπλήνα στο πόδι, μεταφέρει qi και το παρέχει σε όλα τα άλλα όργανα. Για αυτόν τον λόγο τόσο ο πνεύμονας, όσο και ο σπλήνας ονομάζονται και οι δύο taiyin.
Ο πνεύμονας συνδέεται με το στοιχείο Μέταλλο, την Δύση και το Φθινόπωρο. Το φθινόπωρο, το εποχικό qi τρέπεται σε ψυχρό και διαυγές και όλα τα ζωντανά πλάσματα βασίζονται στην δύναμη τους, για να καταστούν ώριμα και ολοκληρωμένα. Το μέταλλο είναι η μητέρα του νερού. Το πνευμονικό qi, ως εκ τούτου, γενικά κινείται προς τα κάτω. Όταν το υπόλοιπο σώμα μας αναπαύεται, κατεβαίνει στο παλάτι του νεφρού και συνδυάζεται με το νερό, μία διαδικασία που στο Neijing αναφέρεται ως: "η μητέρα κρύβει τον εαυτό της, μέσα στον προσφάτως συλληφθέντα απόγονο".
Μόνον ο νεφρός είναι "γνήσιο ύδωρ", που συνελήφθη στις ουράνιες σφαίρες, όπου επικρατεί κατάσταση ενότητας. Σκόπιμα λοιπόν η μητέρα του νεφρού, ο πνεύμονας, βρίσκεται στην κορυφή του θόλου, που σχηματίζει την κύρια κοιλότητα του σώματος. Σε ένα κοσμικό πλαίσιο θα ήταν, σαν να βρισκόταν στην ανώτερη πηγή του χειμάρρου της ουράνιας ενέργειας, που ρέει προς τα κάτω μέσα από το κεφάλι και τελικά εισέρχεται χαμηλώτερα, στην Πύλη του Δράκοντα [νεφρά], για να συνδυαστεί [με το γνήσιο ύδωρ] και να σχηματίσει τον ωκεανό [του σωματικού qi]. Δεδομένου ότι οι πνευμονικές λειτουργίες μεταφέρουν essence στα άλλα όργανα, η κύρια επενέργειά τους θα μπορούσε να συγκριθεί με την κλιματική διαδικασία ψεκασμού με πρωινή δροσιά, ένα ουράνιο συστατικό, το οποίο μοιράζεται απλόχερα κάθε πρωί, για να θρέψει όλα τα ζωντανά πλάσματα [κάτω] στην γη.
Τυπικά, ο πνεύμονας είναι ευαίσθητος στην ξηρασία, όπως και στο κρύο και την ζέστη. Αυτό σημαίνει, ότι η πνευμονική λειτουργία που λιπαίνει τα άλλα όργανα με essence, έχει την τάση να αποκλίνει από την ομαλή λειτουργία, παρέχοντας είτε λιγότερη, είτε πάρα πολύ λίπανση. Ως επίσης, εάν εισβάλει βλαπτικό qi, δεν θα είναι σε θέση, να αναλάβει τον ρόλο του διοικητή μεταξύ των δικτύων των οργάνων και θα παράγει ασθένειες ξηρής ή ζεστής ή κρύας φύσης. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο όλα τα αρχαία βιβλία αναφέρονται στον πνεύμονα ως "το ευαίσθητο όργανο".

Τα Δίκτυα των Πέντε Οργάνων της Κινεζικής Ιατρικής

Πώς και γιατί διαβάζουμε κείμενα της Κινέζικης Ιατρικής; Αν δεχτούμε ότι διαβάζουμε μία πραγματεία, η οποία περιέχει πολλαπλά μηνύματα που δεν διαμορφώνουν μία μοναδική, συνεκτική θεωρία, θα κατανοήσουμε πολύ καλύτερα τις έννοιές της. Αναγνωρίζοντας το ιστορικό πλαίσιο οποιουδήποτε κειμένου, συμπεριλαμβανομένης της Βασικής Θεωρίας, κάνουμε το πρώτο βήμα για την κατανόηση τόσο των εννοιών του, όσο και της συνάφειάς του με την κλινική μας πρακτική. Μπορούμε να αλιεύσουμε αξιόλογες πληροφορίες από πολλά προ-σύγχρονα κείμενα, αλλά απαιτείται ορθή μετάφραση και ανάγνωση, προκειμένου να πάμε πέρα από τις περιγραφές του σώματος και του σύμπαντος και να τις συνδέσουμε με τα γενικώς αποδεκτά σώματα γνώσης, που στις μέρες μας είναι γνωστά ως "Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική" και "Παραδοσιακός βελονισμός των 5 στοιχείων". Πρώτα πρέπει να αποδεχτούμε το γεγονός ότι οι ιδέες και οι θεωρίες, που απαρτίζουν την Ιατρική παράδοση της Κίνας, δεν εκφράζουν μία μοναδική, αντικειμενική αλήθεια για το ανθρώπινο σώμα. Μεγάλο μέρος της Κινεζικής ιατρικής γραμματείας αποτελεί προσπάθεια έκφρασης ορισμένων διοράσεων σχετικών με την εσωτερική φύση των πραγμάτων, μέσω εικόνων. Μέσα από μεταφορές, αναλογίες και ποίηση μπορούν να εκφραστούν βασικές αλήθειες, αν μοναχά διαθέτουμε την υπομονή και την φαντασία που απαιτείται για να τις συνειδητοποιήσουμε. Σέλεϊ Όουτς: Το Ήπαρ και οι Νεφροί έχουν την Ίδια Πηγή: Μαθαίνοντας την Θεωρία, Συνειδητοποιώντας τα Διδάγματα. ΠΑΙΩΝΙΑ, τ.4

Ένα από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της Παραδοσιακής Κινεζικής Ιατρικής [ΠΚΙ] είναι η ανάλυση των ασθενειών και η θεραπεία τους σε σχέση με τα πέντε zang (συχνά μεταφράζεται ως σπλάχνα, συμπαγή όργανα ή εσωτερικά όργανα). Ότι υπάρχουν πέντε εσωτερικά όργανα, που αντιπροσωπεύουν το επίκεντρο αυτού του ιατρικού συστήματος, είναι αντανάκλαση της παραδοσιακής εξάρτησης από την έννοια των πέντε στοιχείων. Η έννοια του yin και του yang, η άλλη βάση της ΠΚΙ, αντικατοπτρίζεται στην απεικόνιση των ζευγών των εσωτερικών οργάνων: για κάθε zang υπάρχει ένα fu (συχνά περιγράφονται ως κοίλα όργανα) και το πλήρες σύστημα περιγράφεται ως zangfu.

Η Πρόληψη και η Θεραπεία των Ασθενειών

Πρόληψη
Στον αγώνα κατά της ασθένειας, η Κινεζική κουλτούρα δίνει μεγάλη έμφαση στην πρόληψη, όσο και την θεραπεία. Η υγεία διατηρείται με την απόκτηση και την διατήρηση της εσωτερικής ισορροπίας και σε εξωτερική αρμονία με τον μακρόκοσμο. Αυτό επιτυγχάνεται με την ρύθμιση των τροφών, την ένδυση και την άσκηση ανάλογα με την εποχή. Σε κάθε δεδομένη στιγμή, ο άνθρωπος θα πρέπει να έχει ποικίλη διατροφή, ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες και την αποφυγή ακροτήτων σε ανάπαυση και άσκηση. Το κλειδί για την υγεία είναι η ισορροπία.
Οι Κινέζοι δεν έχουν μόνον μεθόδους πρόληψης της ασθένειας, αλλά ένα σύνολο πρακτικών, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης και της διαιτολογίας, που έχουν σχεδιαστεί για να βρίσκονται σε φόρμα και να βελτιώνουν την υγεία τους, που το ονομάζουν ‟life nurturing: γαλουχώντας την ζωή‟. Πηγαίνοντας με την φύση και τις εποχές (shun ying tian shi): πρόκειται για μία σημαντική έννοια στην Κινεζική τέχνη ‟γαλούχησης της ζωής‟.

Θεραπεία
Για την θεραπεία της νόσου η Κινεζική Ιατρική προσφέρει πολλούς διαφορετικούς τρόπους: ‟ιάματα‟, βελονισμό και θεραπεία με μόξα*, βεντούζες, Tui na (μασάζ) και διαιτητική θεραπεία. Ενώ ο βελονισμός στην Ιαπωνία και την Δύση είναι πιο δημοφιλής, στην Κίνα έχει δευτερεύουσα σημασία σε σχέση με την θεραπεία με ‟ιάματα‟.

Αρχές θεραπείας
Όποιο ιδιαίτερο θεραπευτικό σχήμα και αν εφαρμόζεται, οι περισσότερες αρχές είναι οι ίδιες. Σε γενικές γραμμές η βασική αρχή ‟συμπλήρωση της ανεπάρκειας και αποστράγγιση της υπεραφθονίας‟ καθοδηγεί την θεραπεία. Με άλλα λόγια η θεραπεία στοχεύει, να παράσχει αυτό, που λείπει από το σώμα και να αφαιρέσει, ότι είναι επιβλαβές ή σε περίσσεια. Έτσι, όταν το yin είναι σε ανεπάρκεια, εφαρμόζεται μέθοδος για την συμπλήρωση του yin. Όταν το yang είναι σε ανεπάρκεια, εφαρμόζεται μέθοδος για την συμπλήρωση του yang. Όταν βλαπτικοί παράγοντες, όπως ο άνεμος, το κρύο, η υγρασία και η καλοκαιρινή ζέστη, είναι παρόντες, θα πρέπει να αφαιρεθούν από το σώμα.

Προσδιορίζοντας Ασθένειες

Η Κινεζική κατηγοριοποίηση των νόσων είναι παρόμοια με εκείνη της Δυτικής Ιατρικής. Όμως, η Κινεζική Ιατρική περιλαμβάνει επίσης στοιχεία, μεταξύ των δικών της κατηγοριών νόσων, που θα μπορούσαμε να τα σκεφτούμε μόνο σαν ονόματα συμπτωμάτων, λχ, κεφαλαλγία, ίκτερος ή αίσθημα παλμών της καρδιάς.
Αναγνωρίζει, επίσης, πολλές ασθένειες, των οποίων τα ονόματα δεν έχουν καμία φυσική αντιστοιχία στην Αγγλική γλώσσα. Αυτό μας ανάγκασε να επινοήσουμε νέα ονόματα για εμάς στα Αγγλικά, τα οποία βασίζονται στους Κινεζικούς όρους (λχ, εμπόδιο στο στήθος, διασπειρόμενη δίψα, τρόμος που σφύζει).
Οι ασθένειες στην Κινεζική Ιατρική προσδιορίζονται από τα συμπτώματα και όχι, όπως στην Δυτική Ιατρική, από μετρήσιμα σημεία. Η χολέρα, για παράδειγμα, προσδιορίζεται από ξαφνικό και σοβαρό ταυτόχρονο εμετό και διάρροια, που (με εξαίρεση ήπιες περιπτώσεις) ακολουθείται από σοβαρές κράμπες. Έτσι, το φάσμα της νόσου είναι ευρύτερο από ότι στην Δυτική Ιατρική, όπου ως χολέρα χαρακτηρίζονται μόνον εκείνες οι καταστάσεις, που προκαλούνται από τα βακτήρια χολέρας vibrio.
Ακολουθούν μερικά παραδείγματα ασθενειών στην Κινεζική Ιατρική και τα κύρια συμπτώματα, με τα οποία έχουν ταυτοποιηθεί.

Εμπόδιο στο στήθος (Xiong bi)
Ασθένεια, που χαρακτηρίζεται από αίσθημα πληρότητας και καταπίεσης στην πρόσθια πλευρά του στήθους, που προκύπτει, όταν παρεμποδίζονται το qi και η ροή του αίματος. Σε σοβαρές περιπτώσεις θα εκδηλωθεί με πόνο, που εκτείνεται προς τα πίσω και λαχάνιασμα - ασθματική αναπνοή, που αποτρέπει το άτομο από το να ξαπλώσει. Το εμπόδιο στο στήθος περιλαμβάνει αυτά, που η Δυτική Ιατρική ονομάζει καρδιακές παθήσεις, πνευμονικό εμφύσημα και πλευρίτιδα.

Προσδιορισμός Προτύπου Εξωτερικής Μολυσματικής Νόσου

Υπάρχουν δύο συστήματα προσδιορισμού προτύπου εξωτερικής μολυσματικής νόσου: τα Έξι Κανάλια και οι Τέσσερις Πτυχές.

Προσδιορισμός του Προτύπου των Έξι Καναλιών
Πρόκειται για μία μέθοδο διάγνωσης εξωτερικής μολυσματικής εμπύρετης νόσου. Προέρχεται από την Σχολή ‟Ψυχρής βλάβης‟ και περιγράφτηκε για πρώτη φορά από τον Zhang Ji της δυναστείας Han. Όπως υποδεικνύει ο όρος ‟ψυχρή βλάβη‟, το σύστημα αυτό αφορά στο κρύο (ή αέρα και κρύο) ως πρωταρχική αιτία της ασθένειας από εξωτερική μόλυνση, παρόλο που μπορεί να μετατραπεί σε θερμότητα υπό ορισμένες συνθήκες*.

Τα έξι κανάλια είναι:

• Greater Yang (Λεπτό Έντερο - Ουροδόχος),
• Yang Brightness (Παχύ Έντερο - Στομάχι),
• Lesser Yang (Τριπλός Θερμαστής - Χοληδόχος),
• Greater Yin (Πνεύμονας - Σπλήνας),
• Lesser Yin (Καρδιά - Νεφρά) και
• Reverting Yin (Περικάρδιο - Συκώτι).

Στον προσδιορισμό του προτύπου των έξι καναλιών, χρησιμοποιούνται οι ίδιοι όροι που παραπέμπουν στα διαφορετικά επίπεδα διείσδυσης στην εξέλιξη μιας ασθένειας. Εξωτερικοί βλαπτικοί παράγοντες (άνεμος και κρύο) εισβάλλουν στο εξωτερικό και εγκαθίστανται στο μεγαλύτερο yang κανάλι. Εάν αποτύχει η αντιμετώπισή της, η ασθένεια μπορεί να κινηθεί σε άλλα κανάλια. Η πρόοδός της χαρακτηρίζεται από αλλαγές στα σημεία, που εμφανίζονται στο άτομο. Υπό κανονικές συνθήκες η νόσος προχωρεί πρώτα μέσα από τα κανάλια του yang. Μόνο όταν το ‟ορθό‟ qi είναι αδύναμο, η νόσος μπορεί να προχωρήσει από τα yang στα yin κανάλια. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι βλαπτικοί παράγοντες μπορεί να διεισδύσουν στα yin κανάλια άμεσα.

Προσδιορισμός Προτύπων των Zang Fu οργάνων

Ο προσδιορισμός προτύπων των Zang Fu οργάνων είναι ιδιαίτερα περίπλοκος και, ως εκ τούτου, είναι δύσκολο να συνοψιστεί σε αυτήν την σύντομη εισαγωγή. Εδώ απλώς περιγράφονται τα γενικά χαρακτηριστικά αυτού του τύπου προτύπων και ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά παθολογικών καταστάσεων των zang οργάνων.

♦ Το κάθε zang όργανο έχει συγκεκριμένα (αν και όχι απαραίτητα μοναδικά) παθολογικά συμπτώματα, τα οποία σχετίζονται με την κατάρρευση των λειτουργιών του.

• Καρδιοπάθεια: ανωμαλίες του πνεύματος.
• Πνευμονοπάθεια: αναπνευστικά συμπτώματα (λχ, βήχας και λαχάνιασμα).
• Σπλήνας: πεπτικά συμπτώματα (λχ, αίσθημα κοιλιακής πληρότητας ή διάρροια).
• Ηπατική νόσος: ανωμαλίες στην ροή του αίματος και του qi.
• Νεφρική νόσος: ουροποιητικό και σημάδια στο essence.

♦ H νοσηρότητα των zang οργάνων εκδηλώνεται επίσης με ενδείξεις, σχετικές με τα μέρη του σώματος που κυβερνούν.
Για παράδειγμα, ο σπλήνας διέπει την σάρκα, συνεπώς η απίσχνανση είναι ένα σημάδι νόσου του σπλήνα. Το ήπαρ ανοίγει στα μάτια και κυβερνά τους ‟τένοντες‟, έτσι προβλήματα όρασης και σπασμοί είναι σημάδια ηπατικής νόσου.

♦ Κάθε zang όργανο μπορεί να υποφέρει από πρότυπα κενότητας και κορεσμού. Μία εξαίρεση σε αυτό είναι ο νεφρός, ο οποίος σύμφωνα με τα σύγχρονα εγχειρίδια επηρεάζεται μόνον από πρότυπα κενότητας.

Προσδιορισμός προτύπου qi, αίματος και υγρών

Το qi, το αίμα και τα υγρά διαχέονται σε ολόκληρο το σώμα και συμμετέχουν σε πολλές νοσηρές καταστάσεις του σώματος.

Πρότυπα ασθένειας του qi
Το qi έχει τις λειτουργίες της κίνησης, της διατήρησης, της μετατροπής, της άμυνας, της θρέψης και της θέρμανσης.
Η τυπολογία των ασθενειών του qi προκύπτει, όταν οποιαδήποτε από αυτές τις λειτουργίες αποτυγχάνει ή διαταράσσεται.
Οι κύριες παθολογίες του qi είναι κενότητα, πτώση, στασιμότητα, ‟αντιρροή‟ και εμπλοκή.

♦ Κενότητα του qi: Όταν το qi είναι ανεπαρκές και δεν εκπληρώνει κάποια από τις λειτουργίες του (ιδιαίτερα την κίνηση, την διατήρηση, την μετατροπή, την άμυνα και την θρέψη), αυτό το χαρακτηρίζουμε ως ‟κενότητα qi‟.
Τα κύρια συμπτώματα είναι η κόπωση και η έλλειψη δύναμης. Άλλες εκδηλώσεις ποικίλλουν ανάλογα με το zang ή fu, του οποίου το qi επηρεάζεται. Για παράδειγμα, εάν επηρεάζεται ο πνεύμονας, αυτό μπορεί να προκαλέσει δύσπνοια και χαμηλή - αμυδρή φωνή. Όταν επηρεάζεται ο σπλήνας, αυτό οδηγεί σε κακή πέψη.

♦ Πτώση του qi: Το qi είναι η δύναμη, που κρατά όλα τα όργανα στην θέση τους. Όταν αυτή η λειτουργία αποτυγχάνει, συμβαίνει πτώση του qi.
Εκδηλώνεται με πρόπτωση του ορθού ή της μήτρας. Στην σύγχρονη πρακτική η πρόπτωση νεφρού ή στομάχου αποδίδεται επίσης σε πτώση του qi. Η πτώση του qi γίνεται επίσης αντιληπτή και ως ‟κενότητα του σπληνικού qi‟, επειδή χαρακτηρίζεται από έντονα σημάδια κενότητας του qi του σπλήνα.

Προσδιορίζοντας πρότυπα

Όπως και στην βιοϊατρική, η Κινεζική Ιατρική αντιλαμβάνεται ως ‟ασθένεια‟ μια συγκεκριμένη πάθηση (λχ, ιλαρά, παρωτίτιδα, χολέρα, ίκτερος). Ωστόσο, επειδή η Κινεζική Ιατρική εστιάζει την προσοχή όχι μόνο στην νόσο, αλλά και στην γενικότερη κατάσταση του θεραπευομένου -σε σχέση με την νόσο, καθώς και στην δυναμική του yin-yang, χρησιμοποιεί επίσης την έννοια των ‟προτύπων‟, που ονομάζονται και ‟σύνδρομα‟.

Τα πρότυπα καταγράφουν το σύνολο της κατάστασης του ατόμου ανά πάσα στιγμή. Ο προσδιορισμός του προτύπου είναι το κλειδί για την επιλογή μιας αποτελεσματικής θεραπείας προσαρμοσμένης στις ακριβείς ανάγκες του ατόμου.

Τα πρότυπα είναι παθολογικές καταστάσεις του σώματος, που περιγράφονται από το είδος του βλαπτικού στοιχείου, την yin-yang ανισορροπία και την θέση της νόσου, λχ, ‟εξωτερική θερμότητα‟, ‟εσωτερικό κρύο‟, ‟άνεμος-κρύο που περιορίζει το εξωτερικό‟, ‟εισβολή ηπατικού qi στο στομάχι‟, ‟μη διαχεόμενο πνευμονικό qi‟, ‟στερεοποιημένο κρύο στα αγγεία‟*, ‟ατελής αλληλεπίδραση της καρδιάς και των νεφρών‟, ‟yin‟ ή/και ‟yang κενότητα‟.

Ασθένειες (όπως ιλαρά ή χολέρα) μπορούν επίσης να αναλυθούν με τους όρους των προτύπων. Κάθε νόσος χαρακτηρίζεται από διάφορα σημάδια σε διαφορετικά στάδια.
Εξάλλου, κάθε συγκεκριμένο στάδιο μιας νόσου μπορεί να εκδηλωθεί με διαφορετικούς τρόπους σε διαφορετικά άτομα.

Οι Τέσσερις Εξετάσεις (ΙΙΙ)

4. Ψηλάφηση
Η εξέταση με ψηλάφηση περιλαμβάνει την αίσθηση του σφυγμού και την ψηλάφηση του σώματος.

ΣΦΥΓΜΟΣ
Η αίσθηση του σφυγμού στον καρπό είναι η πιο σημαντική πτυχή της ψηλάφησης. Είναι ένα από τα χαρακτηριστικά ενός ειδικευμένου θεραπευτή, γιατί απαιτεί εκτεταμένη εμπειρία, αλλά και διαισθητική ευαισθησία.
Ο σφυγμός λαμβάνεται με την τοποθέτηση των τριών δακτύλων (δείκτης - μέσος - παράμεσος) μαζί, με τον δείκτη να βρίσκεται πλησιέστερα προς την παλάμη του θεραπευομένου.
Οι θέσεις που αντιστοιχούν στον δείκτη, μέσο και παράμεσο ονομάζονται ‟cun, guan και chi‟, αντίστοιχα. Κάθε θέση παρέχει διαφορετικές διαγνωστικές πληροφορίες.
Επιπλέον, εφαρμόζεται πίεση, διαφορετική κάθε φορά, για τον προσδιορισμό της φύσης του σφυγμού σε τρία επίπεδα -στην επιφάνεια, στην μέση και στο βάθος.
Ο σφυγμός στον καρπό αντικατοπτρίζει την ροή του qi και του αίματος στα κανάλια, η οποία με την σειρά της αντανακλά υγιείς και νοσηρές καταστάσεις στο σώμα.
Από την εξέταση του σφυγμού, ο θεραπευτής μπορεί να καθορίσει την εξωτερική/εσωτερική θέση της νόσου, την κατάσταση του qi, του αίματος και των υγρών, καθώς και την κατάσταση των Zang Fu οργάνων.
Η εξέταση των σφυγμών συνεπάγεται τον συνδυασμό καταστάσεων, που εντοπίστηκαν στον σφυγμό με συγκεκριμένες παθολογίες.
Έχοντας κάποια εμπειρία, ένας ορισμένος τύπος σφυγμού μπορεί να συνδυαστεί άμεσα με ορισμένα χαρακτηριστικά της κατάστασης του θεραπευομένου.

Οι Τέσσερις Εξετάσεις (ΙΙ)

3. Έρευνα
Η εξέταση με έρευνα είναι ευρεία.
Ο θεραπευτής ρωτά σχετικά με την ιστορία της παρούσας νόσου, το ιστορικό παρελθουσών ασθενειών, το φυσικό και το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζει ο θεραπευόμενος, το επάγγελμα και την ιδιοσυγκρασία του.
Όλοι αυτοί οι παράγοντες παρέχουν χρήσιμα δεδομένα σχετικά με την ευαισθησία του στην ασθένεια, ώστε να γίνονται σημαντικοί για την κατανόηση της παρούσας ασθένειας και τον καθορισμό της θεραπείας.
Επιπλέον, διερευνάται το πώς αντιλαμβάνεται ο θεραπευόμενος τα σωματικά συμπτώματα, όπως πυρετό και αποστροφή στο κρύο, εφίδρωση, ενοχλήσεις στο κεφάλι και το σώμα, όρεξη, δίψα και γεύση στο στόμα, ούρα και κόπρανα, ύπνο, έτσι όπως βιώνονται από τον ίδιο.
Ειδικότερα γυναικολογικά και ανδρολογικά προβλήματα είναι επίσης στο αντικείμενο της έρευνας.

♦Κρύο και ζέστη
Ο πυρετός και η αποστροφή στο κρύο είναι ένα σημαντικό θέμα έρευνας.

• Ο πυρετός με αποστροφή στο κρύο παρατηρείται στο κοινό κρυολόγημα και την γρίπη. Αυτό δείχνει ότι το εξωτερικό του σώματος έχει προσβληθεί από εξωτερικό βλαπτικό.
• Όταν η αποστροφή στο κρύο υποχωρεί και ο πυρετός γίνεται όλο και πιο έντονος, αυτό δείχνει ότι το βλαπτικό έχει εισέλθει στο εσωτερικό του σώματος και μετατρέπεται σε ζέστη.
• ‟Παλιρροϊκός πυρετός‟ είναι συνήθως σημάδι yin κενότητας.
• ‟Δυσφορία - ενόχληση από ζέστη στις πέντε καρδιές‟* είναι επίσης ένα σημάδι yin κενότητας.

Οι Τέσσερις Εξετάσεις (Ι)

Η διάγνωση προϋποθέτει κατ' αρχήν να εντοπισθούν όλα τα σημάδια της ασθένειας και, στην συνέχεια, να αντιστοιχηθούν με γνωστές παθολογίες (δηλαδή, με τα πρότυπα και τις ασθένειες, που εξετάζονται σε ακόλουθες ενότητες).
Στην Κινεζική Ιατρική, τα συμπτώματα της ασθένειας εντοπίζονται μέσω των τεσσάρων εξετάσεων, δηλαδή επιθεωρώντας, ακούγοντας και μυρίζοντας, ρωτώντας και ψηλαφώντας.
Η διάγνωση δεν περιορίζεται σε αντικειμενικά ποσοτικά σημάδια προσδιορισμένα από τον γιατρό, καθώς έτσι οδηγεί σε βιοϊατρική πράξη.
Περισσότερο εξαρτάται από πληροφορίες που συγκεντρώνονται με το ‟γυμνό μάτι‟ κ τις λοιπές αισθήσεις του θεραπευτή, σε συνδυασμό με τις απαντήσεις του θεραπευομένου στις ερωτήσεις του θεραπευτή.
Η Κινεζική Ιατρική δεν στοχεύει κυρίως στην θεραπεία συγκεκριμένων συμπτωμάτων, τα οποία θεωρούνται ως η ‟κορυφή‟ της συνολικής κατάστασης, αλλά περισσότερο στην θεραπεία της υποκείμενης ‟ρίζας‟ της νόσου.
Η διάγνωση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία, επειδή ένα μεμονωμένο σύμπτωμα στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν παρέχει επαρκή βάση για αποτελεσματική θεραπεία. Ένα σύμπτωμα μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνον όταν γίνει κατανοητή η αιτία του. Και η αιτία μπορεί να γίνει κατανοητή μόνον όταν όλα τα συμπτώματα συσχετιστούν με προσοχή.
Για παράδειγμα, η δίψα συνήθως οφείλεται σε καταστροφή των υγρών ή σε yin κενότητα. Ωστόσο, δίψα χωρίς αυξημένη πρόσληψη υγρών μπορεί να υποδεικνύει, ότι η παροχή του υγρού στο στόμα εμποδίζεται είτε από στάση του αίματος είτε από φλέγμα - καταρροή.
Για να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία, θα πρέπει να αναζητηθούν περισσότερες ενδείξεις. Πολύ συχνά, ενδείξεις παρέχει η όψη, η γλώσσα και ο σφυγμός, καθώς αντικατοπτρίζουν ανεπαίσθητες αλλαγές, που οδηγούν σε βαθύτερες παθολογικές διεργασίες κρυμμένες στο σώμα.

Παθολογικοί μηχανισμοί

Η διαδικασία μέσω της οποίας προκύπτουν και εξελίσσονται οι παθολογικές καταστάσεις αναφέρεται ως ‟παθολογικός μηχανισμός‟.
Αν και οι παθολογικοί μηχανισμοί είναι άπειροι σε αριθμό, όλες οι καταστάσεις μπορούν να εξηγηθούν με όρους δυσαρμονίας μεταξύ του yin και του yang. Αρκετοί μπορούν επίσης να εξηγηθούν επαρκώς με τους όρους μιας πάλης μεταξύ ‟καλού‟ και ‟κακού‟. Πολλοί άλλοι μπορούν τελικά να εξηγηθούν με όρους διαταραχών στα όργανα Zang Fu.

Το ‟Καλό‟ και το ‟Κακό‟: Οι Κινέζοι γιατροί χρησιμοποιούν μία ηθική μεταφορά, για να περιγράψουν τις δυνάμεις, που αλληλεπιδρούν σε παθολογικές διεργασίες. Οι εξωτερικοί παράγοντες που επηρεάζουν την υγεία του σώματος, αποδίδονται αρνητικά ως ‟Κακό‟, ενώ η σωματική δύναμη που αντιστέκεται στην εισβολή τους, ονομάζεται ‟Καλό‟. Επειδή και τα δύο είναι ενεργές δυνάμεις, συχνά αναφέρονται ως ‟βλαπτικό qi‟ και ‟ορθό qi‟.

Δυσαρμονία yin-yang
Σε προηγούμενη ενότητα εξετάστηκε η έννοια της yin-yang δυσαρμονίας. Ανακύπτει, όταν η ανισορροπία μεταξύ yin και yang αναγκάζει το σώμα να γίνει ασυνήθιστα ζεστό ή κρύο.

Αιτίες και Διαδικασίες των Ασθενειών

Αίτια της ασθένειας:
♦Εξωτερικές αιτίες (φυσικές): άνεμος, κρύο, καλοκαιρινή ζέστη-‟κάψα‟, υγρασία, ξηρασία και φωτιά.
♦Εσωτερικές αιτίες (ψυχικές και συναισθηματικές): χαρά, θυμός, άγχος, σκέψη, θλίψη, φόβος και τρόμος.
♦Διάφορες αιτίες: εξωτερικές κακώσεις, διατροφικές ανωμαλίες και υπερβολές δραστηριότητας ή αδράνειας.

Στην Κινεζική Ιατρική η ασθένεια εξηγείται από διάφορα αίτια συμπεριλαμβανομένων φυσικών και ψυχικών παραγόντων, εκτός από τις σωματικές κακώσεις.
Η Κινεζική Ιατρική κάνει διάκριση μεταξύ εξωτερικών και εσωτερικών παθογόνων παραγόντων. Αυτοί ενεργοποιούν αιτιολογικές διεργασίες στο σώμα, που ονομάζονται ‟παθολογικοί μηχανισμοί‟.

Τα Δώδεκα Κύρια Κανάλια - Μεσημβρινοί

Στο σώμα υπάρχουν δώδεκα κύρια κανάλια - μεσημβρινοί, καθένα από τα οποία είναι διπλό, τοποθετημένο συμμετρικά στην δεξιά και στην αριστερή πλευρά του σώματος.
Ενώνονται με τέτοιον τρόπο, ώστε το qi να ρέει μέσα από αυτά σε ένα ατέρμονο κύκλωμα.
Έξι τέτοια κανάλια χαρακτηρίζονται ως yin και έξι ως yang. Τα yin κανάλια συνδέονται με τα Zang όργανα, ενώ τα yang κανάλια με τα Fu όργανα.
Τα yin κανάλια περνούν από τις εσωτερικές επιφάνειες των άκρων του σώματος, ενώ τα yang από τις εξωτερικές όψεις τους.

Τα Δώδεκα Κύρια Κανάλια:
♦Χέρι: Πνεύμονας (Greater Yin - Tài Yin)
♦Χέρι: Παχύ Έντερο (Yang Brightness - Yang Míng)
♦Πόδι: Στομάχι (Yang Brightness - Yang Míng)
♦Πόδι: Σπλήνας (Greater Yin - Tài Yin)
♦Χέρι: Καρδιά (Lesser Yin - Shào Yin)
♦Χέρι: Λεπτό Έντερο (Greater Yang - Tài Yang)
♦Πόδι: Ουροδόχος Κύστη (Greater Yang - Tài Yang)
♦Πόδι: Νεφρά (Lesser Yin - Shào Yin)
♦Χέρι: Περικάρδιο (Reverting Yin - Jué Yin)
♦Χέρι: Τριπλός Θερμαστής (Lesser Yang - Shào Yang)
♦Πόδι: Χοληδόχος Κύστη (Lesser Yang - Shào Yang)
♦Πόδι: Συκώτι (Reverting Yin - Jué Yin)

Το Νεφρό, Shèn

Η Κινεζική Ιατρική, όπως και η Δυτική Ιατρική, αντιλαμβάνεται το νεφρό ως παραγωγό των ούρων. Επιπλέον, του αποδίδει την λειτουργία της αποθήκευσης του essence, της ουσίας, δηλαδή, που συνδέεται με την αναπαραγωγή, την ανάπτυξη και την γήρανση.

Το νεφρό κυβερνά το νερό
Η Κινεζική Ιατρική αντιλαμβάνεται τον ρόλο του νεφρού στον μεταβολισμό του νερού, αντιστοιχώντας τον ρόλο αυτόν σε μία κατσαρόλα με νερό πάνω από μία φωτιά. Το yang qi του νεφρού θερμαίνει τα υγρά, μετατρέποντας το διαυγές τους μέρος σε ατμό προς τα επάνω, ώστε να επανέλθει σε κυκλοφορία και να ξαναχρησιμοποιηθεί. Το θολό, υγρό υπόλειμμα γίνεται ούρα και περνά κάτω, στην ουροδόχο κύστη, για την περιοδική εκκένωση.

Το νεφρό αποθηκεύει το essence
Η Κινεζική Ιατρική αποδίδει στο νεφρό άλλη μία σημαντική λειτουργία, που δεν αναγνωρίζεται από την Δυτική Ιατρική: το νεφρό αποθηκεύει το essence, που είναι σημαντικό όχι μόνο για την αναπαραγωγή, αλλά και για τις διαδικασίες της ανάπτυξης και της γήρανσης.
Στους άνδρες, το essence παίρνει την μορφή του σπέρματος. Μετά την συνεύρεση, τo σπέρμα αναμιγνύεται με το γυναικείο essence (που τώρα γνωρίζουμε, ότι είναι το ωάριο) για να ξεκινήσει η διαδικασία της αναπαραγωγής. Μετά την γέννηση, η σταδιακή ενίσχυση του essence του παιδιού εξηγεί την σταδιακή ανάπτυξή του. Η εξασθένηση του essence, καθώς ο άνθρωπος μεγαλώνει, προκαλεί την σταδιακή αποδυνάμωση του σώματος και την επιδείνωση της υγείας.

Το Ήπαρ, Gān

Η περιγραφή της φυσιολογικής λειτουργίας του ήπατος διαφέρει μεταξύ Κινεζικής και Δυτικής Ιατρικής περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο σπλάγχνο. Αυτό πιθανώς οφείλεται στο ότι η εμφάνιση του ήπατος δείχνει πολύ λίγα σχετικά με την λειτουργία του, καθώς και επειδή το ήπαρ λειτουργεί αθόρυβα και χωρίς κινήσεις. Με λίγα λόγια, παρέχει λίγες μόνο παρατηρήσεις με γυμνό μάτι, ώστε να μπορεί να δικαιολογηθεί αυτή η διαφορά.
Η Κινεζική Ιατρική δεν μπορεί να κατανοήσει το ήπαρ ως ‟χημικό εργοστάσιο‟ του σώματος, όπως κάνει η Δυτική Ιατρική. Ωστόσο, όπως και η Δυτική Ιατρική, αναγνωρίζει μία στενή σχέση μεταξύ του ήπατος και του αίματος.
Σύμφωνα με την προφανή επίδραση της θεωρίας των Πέντε Φάσεων, αποδίδεται επίσης στο ήπαρ μία επεκτατική λειτουργία του qi παρόμοια με την επεκτατική δράση του ξύλου.

Το ήπαρ αποθηκεύει το αίμα
Η λειτουργία αυτή ενδέχεται να προτάθηκε λόγω της φαινομενικά αιματηρής υφής του.
Το ήπαρ θεωρείται ως τόπος συγκέντρωσης του αίματος. Κατά την διάρκεια της φυσικής άσκησης το αίμα κινείται έξω από το ήπαρ, για να παρέχει τροφή σε ιστούς του σώματος. Κατά την διάρκεια της ανάπαυσης ρέει πίσω στο ήπαρ.

Ο Πνεύμονας, Fei

Η κύρια λειτουργία του πνεύμονα είναι η αναπνοή.
Σε αντίθεση με την Δυτική Ιατρική, η Κινεζική Ιατρική αποδίδει στον πνεύμονα και άλλες λειτουργίες, ιδίως σε σχέση με τον μεταβολισμό του νερού.

Ο πνεύμονας κυβερνά το qi
Η διακυβέρνηση του qi είναι η κύρια λειτουργία των πνευμόνων.
Οι γιατροί της πρώιμης Κίνας συνειδητοποίησαν ότι ο πνεύμονας πρέπει συνεχώς να εισπνέει τον αέρα ή το ‟διαυγές qi‟, για να μπορεί να ζήσει το σώμα. Διατύπωσαν ως αρχή ότι το εισπνεόμενο qi, σε συνδυασμό με το essence των τροφών και του νερού, δημιουργεί το qi σε ολόκληρο το σώμα. Δεδομένου ότι η αναπνοή, ως λειτουργία, πραγματοποιείται μέσω της μύτης, θεώρησαν την μύτη ως το ‟άνοιγμα‟ του πνεύμονα. Επισήμαναν επίσης την σύνδεση μεταξύ πνεύμονα και φωνής.
Ο πνεύμονας, όπως και κάθε ένα από τα σπλάχνα και τα ‟έντερα‟, έχει το δικό του qi, το οποίο ενεργοποιεί την δραστηριότητά του. Το πνευμονικό qi κινείται σε δύο κύριες κατευθύνσεις.
Η κίνηση προς τα πάνω και προς τα έξω, ονομάζεται ‟διάχυση‟. Διατηρεί καθαρή την μύτη και τον λαιμό και βοηθά να μεταφερθούν υγρά προς την περιφέρεια του σώματος και να μπορέσουν να αποβληθούν σε μορφή ιδρώτα. Η ρινική συμφόρηση, η βραχνή φωνή και οι ανωμαλίες στην εφίδρωση εξηγούνται με τη μη-διάχυση του πνευμονικού qi.

Ο Σπλήνας, Pí

Η Δυτική Ιατρική διδάσκει ότι ο σπλήνας είναι μέρος του λεμφικού συστήματος, ενώ η Κινεζική θεωρεί ότι είναι ένα όργανο της πέψης.
Όλες οι θεραπείες που χρησιμοποιούνται για την ενίσχυση της λειτουργίας του σπλήνα, στην πραγματικότητα είναι θεραπείες που ενισχύουν την πέψη και την αφομοίωση της τροφής.
Ο σπλήνας κυβερνά την διακίνηση και την μετατροπή του essence των ‟τροφών‟ και του νερού.
Ο σπλήνας είναι σε αμοιβαία σχέση με το στομάχι.
Πρώιμοι μελετητές πρέπει να συνειδητοποιήσαν, ότι οι τροφές περνούν μέσω της πεπτικής οδού, όπου εκχυλίζονται θρεπτικές ουσίες χρήσιμες για το σώμα.
Το Nei Jing μας λέει ότι ‟τα σιτηρά και το νερό‟ περνάνε από το στομάχι, το οποίο ‟τα ωριμάζει και τα αποσυνθέτει‟. Στην συνέχεια συμπεραίνει ότι ο σπλήνας, το μεγάλο όργανο που βρίσκεται στο πλάι του στομάχου, είναι υπεύθυνος για την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών από το σώμα. Ως εκ τούτου, λέγεται ότι ‟ο σπλήνας κυβερνά την κυκλοφορία και την μετατροπή - μεταμόρφωση‟.

Η Καρδιά, Xīn

Η σχέση των αγγείων με την καρδιά δεν διέφυγε από την προσοχή των πρώιμων γιατρών της Κίνας. Ωστόσο, επειδή το qi ερμηνεύει όλες τις κινήσεις στο σώμα, δεν είχαν κανέναν λόγο να ερευνήσουν για μια μηχανιστική ερμηνεία, όπου η καρδιά θα είναι η αντλία του αίματος.
Οι αρχαίοι Κινέζοι, όπως και οι αρχαίοι Έλληνες, πίστευαν ότι η καρδιά ήταν η έδρα του νου.
Στο Nei Jing αναφέρεται: ‟Η καρδιά κατέχει την θέση του μονάρχη, απ' όπου εκπορεύεται το πνευματικό φως‟.
Αυτή η πολιτική αλληγορία δείχνει ότι η καρδιά μοιάζει με έναν κυρίαρχο, κάποιον που παρέχει ηγεσία και ‟φως‟ για το έθνος.
Με βάση τις έννοιες της δύναμης και του πνευματικού φωτός, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η καρδιά συνδέεται με την φωτιά, το πιο yang στοιχείο στις Πέντε Φάσεις.

Τα όργανα Zang Fu: Τα επικεφαλής εσωτερικά όργανα

Όπως έχει ήδη αναφερθεί, τα εσωτερικά όργανα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στα συμπαγή Zang και στα κοίλα Fu. Σπλάχνα είναι το ήπαρ, η καρδιά, ο σπλήνας, οι πνεύμονες και τα νεφρά. Αυτά αντιστοίχως είναι συνδυασμένα σε yin-yang ζεύγη με την χοληδόχο κύστη, το λεπτό έντερο, το στομάχι, το παχύ έντερο και την ουροδόχο κύστη. Ωστόσο, τα Fu είναι έξι στον αριθμό, το έκτο είναι ο Τριπλός Θερμαστής. Ειδικά στην θεωρία των καναλιών και του δικτύου των αγγείων, το Περικάρδιο συνυπολογίζεται ως το έκτο σπλάχνο, ώστε να δημιουργεί ένα επιπλέον ζεύγος με τον Τριπλό Θερμαστή.

H υπεροχή των Zang οργάνων
Τα Zang όργανα διαδραματίζουν εξέχοντα ρόλο στη φυσιολογία για τους εξής λόγους:
♦ Το καθένα εκτελεί συγκεκριμένες λειτουργίες στο σώμα.
♦ Έχουν δεσπόζουσα επιρροή επί των Fu. Τα Zang είναι περισσότερο "εσωτερικά" από τα Fu, με τα οποία έχουν συνδεθεί και ως εκ τούτου, Zang και Fu λέγεται ότι έχουν ‟εξωτερική-εσωτερική σχέση μεταξύ τους‟.
♦ Το κάθε ένα κυβερνά άλλα μέρη του σώματος, κυρίως συστατικά στοιχεία του (σάρκα, νεύρα, οστά κλπ).
♦ Κάθε ένα ‟ανοίγει‟ σε ένα συγκεκριμένο ‟άνοιγμα‟ (λχ, στα μάτια, στα αυτιά, στα ρουθούνια, στο στόμα, στην γλώσσα). Σημειώνεται ότι ο όρος ‟άνοιγμα‟ χρησιμοποιείται μεταφορικά ως το εξωτερικό σημείο επαφής, δεδομένου ότι τα μάτια και η γλώσσα δεν αποτελούν ‟ανοίγματα‟ με την φυσική έννοια.

Οι Τρεις Θησαυροί: Qi, Jing και Shen στην Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική

♦ Jing ή Essence, είναι η πηγή της ζωής και είναι ο πιο συμπυκνωμένος Θησαυρός.

♦ Qi, μας δίνει την δυνατότητα να ενεργοποιήσουμε και να κινήσουμε τα σώματά μας και είναι ο πιο εκλεπτυσμένος Θησαυρός.

♦ Shen, είναι η ζωτικότητα πίσω από τα Jing και Qi και είναι ο πιο λεπτοφυής Θησαυρός.

Βασικά συστατικά: Το Αίμα και τα Σωματικά Υγρά

Το Αίμα - Xue

Το αίμα είναι το κόκκινο υγρό που τρέφει ολόκληρο το σώμα.

Παράγεται κυρίως από την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών που καταναλώνουμε.

Λειτουργίες του αίματος:

Το αίμα παρέχει τροφή σε κάθε μέρος του σώματος. Προωθείται σε όλο το σώμα μέσω της δράσης του qi.

Σχέση qi και αίματος:

Το αίμα συνδέεται με το qi σε μια σχέση συμπληρωματικότητας, με τον αντίστοιχο τρόπο του yin-yang. Το qi ωθεί το αίμα και το κρατά στα αγγεία. Το αίμα θρέφει το qi και ‟φέρει το qi‟, πράγμα που σημαίνει ότι το διατηρεί στην επιφάνεια και το εμποδίζει να εκτρέπεται, του επιτρέπει να ρέει ομαλά.

Ειδικές μορφές του αίματος:

Το ήπαρ και η καρδιά (καθώς και τα μέρη του σώματος που ελέγχονται από αυτά τα σπλάχνα) έχουν το δικό τους αίμα, το οποίο αναφέρεται ως ηπατικό και καρδιακό αίμα.

Το ‟αίμα του συκωτιού‟ και το ‟αίμα της καρδιάς‟ βρίσκονται σε μια σχέση yin-yang με το qi του συκωτιού και το qi της καρδιάς, αντίστοιχα.

Βασικά συστατικά: Το Essence και το Qi

Το Essence

Το essence (ή ‟ουσιώδες qi‟) είναι αποθηκευμένο στον νεφρό.

Προέρχεται από δύο πηγές, από τους γονείς του ατόμου πριν από την γέννησή του και από τα θρεπτικά συστατικά που προσλαμβάνονται κατά την διάρκεια της ζωής του ατόμου.

Η έννοια του essence χρησιμοποιείται για να εξηγήσει την αναπαραγωγή, την ανάπτυξη, την εξέλιξη και την γήρανση.

Λειτουργίες του essence:

♦ Αναπαραγωγή: Το essence του άνδρα και αυτό της γυναίκας σμίγουν για να παράγουν απογόνους.

♦ Ανάπτυξη και εξέλιξη: Καθώς το essence του νεογέννητου γίνεται σταδιακά ισχυρότερο, το παιδί μεγαλώνει και αναπτύσσεται.

♦ Γήρανση: Μετά την ωρίμανση, το απόθεμα του σώματος σε essence μειώνεται σταδιακά, με αποτέλεσμα την επιδείνωση της υγείας και την πτώση του σθένους στις προχωρημένες ηλικίες.

Παθολογίες του essence:

Το essence είναι επιρρεπές σε ανεπάρκεια. Οι εκδηλώσεις της ανεπάρκειας διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία, στην οποία εμφανίζεται η ανεπάρκεια.

♦ Όταν το essence είναι ανεπαρκές σε μικρά παιδιά, προκαλεί προβλήματα ψυχικής και σωματικής ανάπτυξης.

♦ Όταν το essence καθίσταται ανεπαρκές σε πιο προχωρημένη ηλικία, οδηγεί σε σημάδια πρόωρης γήρανσης και πρόωρη απώλεια των διανοητικών ικανοτήτων.

Το δίκτυο οργάνων Zang Fu

Ξύλο: Συκώτι, Χοληδόχος κύστη

Φωτιά: Καρδιά, Λεπτό έντερο (και δευτερευόντως Τριπλός Θερμαστής και Περικάρδιο)

Γη: Σπλήνας, Στομάχι

Μέταλλο: Πνεύμονας, Παχύ έντρο

Νερό: Νεφρά, Ουροδόχος κύστη

Yin-Yang υπερβολή και ανεπάρκεια

Ανισορροπία του yin και του yang μπορεί να προκύψει με δύο τρόπους. Είτε η μία πλευρά καθίσταται ισχυρότερη από την άλλη, είτε η μία πλευρά εξασθενεί σε σχέση με την άλλη.
Ονομάζουμε τις μεταβολές αυτές yin ή yang υπερβολές και ανεπάρκειες.
Υπερβολές προκύπτουν όταν εξωτερικά βλαπτικά στοιχεία εισέρχονται στο σώμα. Τα εξωτερικά βλαπτικά στοιχεία είναι φυσικοί παράγοντες, όπως ο άνεμος, το κρύο, η καλοκαιρινή ζέστη-‟κάψα‟, η υγρασία, η ξηρασία και η φωτιά (ζέστη).
Κάθε ένα ταξινομείται ως yin ή yang (yin είναι το κρύο και η υγρασία, yang είναι ο άνεμος, η καλοκαιρινή ‟κάψα‟, η ξηρασία και η φωτιά). Η είσοδός τους στο σώμα μπορεί να προκαλέσει αύξηση στο yin ή στο yang και η αύξηση αυτή με την σειρά της προκαλεί την ασθένεια.
Το καλοκαίρι, για παράδειγμα, το βλαπτικό στοιχείο καλοκαιρινή ‟κάψα‟ μπορεί να εισέλθει στο σώμα και να προκαλέσει yang υπερβολή, που χαρακτηρίζεται από σημάδια θερμότητας, αυξημένη δραστηριότητα και εξάντληση των υγρών.