Το Δίκτυο του Πνεύμονα: Παθογένεια

Ανώμαλη ανοδική και καθοδική μεταφορά του πνευμονικού qi:
Εάν η επιφάνεια του σώματος προσβληθεί από το κρύο ή εάν υπάρχει εσωτερική ζέστη, που παρεμποδίζει τον πνεύμονα, η ομαλή διαδικασία της διάχυσης qi, που διακυβερνάται από τον πνεύμονα, θα διαταραχθεί. Αυτή η διαταραχή της προς τα έξω ροής qi συνήθως οδηγεί σε ρίγη, αποστροφή στον άνεμο, πυρετό, αυθόρμητη εφίδρωση ή αναστολή της εφίδρωσης -ένα σύμπλεγμα συμπτωμάτων που συνήθως επισημαίνεται ως "δυσαρμονία μεταξύ ying (διατροφικών) και wei (προστατευτικών) σωματικών επιπέδων".
Εάν το qi του πνεύμονα είναι ανεπαρκές, υπολείπεται στον "ψεκασμό" μεταγεννητικού essence πάνω στα δίκτυα των οργάνων ή στην διάχυση wei qi και essence στο δέρμα και τα μαλλιά του σώματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ξηρό δέρμα, αυθόρμητη εφίδρωση ή σε συχνά κρυολογήματα. Κάθε διαταραχή της προς τα έξω ροής του qi, επιπλέον, θα περιλαμβάνει απαραιτήτως και διακοπή της καθοδικής του διανομής. Βήχας, ασθματική αναπνοή και αίσθηση πνιγηρότητας στο στήθος είναι τυπικές ενδείξεις αντιστροφής της καθοδικής ροής του πνευμονικού qi.

Ανισορροπία στον πνεύμονα επηρεάζει το άνοιγμα και την ρύθμιση των διαδρομών του νερού:
Ο πνεύμονας βρίσκεται στον άνω θερμαστή και αναφέρεται ως η άνω πηγή του νερού. Εάν το qi του πνεύμονα αποτύχει να κατέβει, δεν μπορεί να ανοίξει και να ρυθμίσει τις διαδρομές του νερού, για να εξασφαλίσει την απρόσκοπτη μεταφορά των υγρών προς την ουροδόχο κύστη. Αναπόφευκτα θα προκύψουν σημάδια στασιμότητας του νερού, όπως συσσώρευση φλέγματος, πρησμένο πρόσωπο, οίδημα ή αναστολή της ούρησης.
Στο Neijing επισημαίνεται: "Το πνευμονικό qi διασπείρει το jing. Στο πάνω μέρος του σώματος έχει τις ρίζες του στον πνεύμονα. Παρακάτω, τρέφεται μέσα στην ουροδόχο κύστη".
Ο πνεύμονας διανέμει υγρά ουσιαστικής σημασίας: φυσιολογικό jing (essence), jin (λεπτόρρευστα σωματικά υγρά) και ye (παχύρρευστους σωματικούς χυμούς). Την ίδια στιγμή τροφοδοτεί την ουροδόχο με περιττά υγρά και εκκρίνει διά της ουροδόχου περιττά υγρά από το σώμα. Πνευμονική δυσλειτουργία, ως εκ τούτου, μπορεί εύκολα να προκαλέσει παθολογικές μεταβολές στον μεταβολισμό του νερού, ιδιαίτερα στην λειτουργία της ουροδόχου κύστης.

Το Δίκτυο του Πνεύμονα: Ιδιότητες και λειτουργίες

1. Ο πνεύμονας κυβερνά το qi.
Σύμφωνα με την παραδοσιακή Κινεζική κοσμοθεωρία, κάθε διαδικασία και κάθε αντικείμενο αντιπροσωπεύει μία μεταμόρφωση του ενός και του αυτού qi. Yin (ύλη) και Yang (λειτουργία) είναι οι δύο πιο βασικές διαφοροποιήσεις από το ίδιο - ΕΝΑ - παγκόσμιο qi.
Σύμφωνα με διάφορες αναφορές στο Neijing, ο όρος qi όταν χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του ανθρώπινου σώματος, έχει ουσιαστικά δύο έννοιες:

• δομικά υλικά, ουσιώδη για την διατήρηση της φυσικής ζωής, που είναι yuan qi, da qi, gu qi
• λειτουργικές πτυχές συγκεκριμένων δικτύων οργάνων, όπως στομαχικό qi, ηπατικό qi, qi του καναλιού taiyang κλπ.

Το qi στο σώμα παράγεται και διατηρείται από δύο βασικές πηγές: το προγεννητικό jing qi (essence) των νεφρών και το μεταγεννητικό qi του αέρα και των τροφών, που επεξεργάζονται από τα συστήματα του πνεύμονα και σπλήνα-στομάχου.
Το qi, εξ ορισμού, κινείται. Είναι η ανεμπόδιστη κίνηση του σωματικού qi, που διευκολύνει την υγεία. Οι βασικές κινήσεις του qi είναι: ανοδική (sheng), καθοδική (jiang), προς τα έξω (chu) και προς τα μέσα (ru).
Οι βασικές λειτουργίες του σωματικού qi είναι:

• Μετακίνηση και κυκλοφορία των δομικών συστατικών του σώματος (η κυκλοφορία του αίματος, η διανομή των υγρών, η διαδικασία της ανάπτυξης, η λειτουργία των δικτύων οργάνων/καναλιών).
• Η θέρμανση των διαφόρων σωματικών επιπέδων (εάν το δέρμα και οι μύες δεν θερμαίνονται εξαιτίας ανεπάρκειας qi, θα υπάρξει αποστροφή στο κρύο, κρύα χέρια και πόδια κλπ).
• Η δημιουργία προστατευτικής και αποτελεσματικής ασπίδας έναντι εξωτερικών παθογόνων, όπως ο άνεμος ή το κρύο, αλλά και, σύμφωνα με τις σύγχρονες απόψεις, τους ιούς και τα βακτήρια.
• Η σταθεροποίηση και η συγκράτηση των δομικών στοιχείων του σώματος στην θέση τους (αλλιώς μπορεί να επέλθει αιμορραγία, εφίδρωση, ενούρηση, πρόπτωση οργάνων).
• Η ώθηση του μεταβολισμού (λχ, κατά την διαδικασία της παραγωγής του αίματος ή στην λειτουργία ορισμένων οργάνων, όπως ο μετασχηματισμός του qi διευκολύνει τον μεταβολισμό του νερού στην κύστη).

Το Δίκτυο του Πνεύμονα: Ματιές από το παρελθόν

Από το: Shen Jin'ao, Επιτομή της Εντιμότατης Ζωής του Δρ. Shen (Shen Shi Zunsheng Shu), 1773:
Ο πνεύμονας είναι ο αφέντης του qi. Πάνω, συνδέεται με τον λαιμό. Πιo κάτω, συνδέεται στα ανοίγματα της καρδιάς και του ήπατος. Είναι υπεύθυνος για την εισπνοή και την εκπνοή και, γενικότερα, την ροή της εισαγωγής και της εξαγωγής.
Βρίσκεται στην κορυφή των άλλων οργάνων, έτσι ώστε να μπορεί να τα κρατά υπό έλεγχο και να ωθεί τα υλικά των αποβλήτων του σώματος προς τα κάτω, σε όλη την διαδρομή μέσα στο παχύ έντερο. Με άλλα λόγια, λαμβάνει διαυγές [clear] qi και εξάγει θολά απορρίμματα. Απορροφά το yin μέσω του taiyang, για να διατηρήσει το σωματικό yang qi [απορροφά το υλικό essence από το συμπαντικό qi για την διατήρηση των λειτουργιών του σώματος] και διοικεί το yang μέσω του taiyin, για να ωθεί τα yin συστατικά του σώματος [προστάζει την καθοδική δύναμη να διώξει εκτός τα απόβλητα]. Σε συνεργασία με το taiyin δίκτυο του σπλήνα στο πόδι, μεταφέρει qi και το παρέχει σε όλα τα άλλα όργανα. Για αυτόν τον λόγο τόσο ο πνεύμονας, όσο και ο σπλήνας ονομάζονται και οι δύο taiyin.
Ο πνεύμονας συνδέεται με το στοιχείο Μέταλλο, την Δύση και το Φθινόπωρο. Το φθινόπωρο, το εποχικό qi τρέπεται σε ψυχρό και διαυγές και όλα τα ζωντανά πλάσματα βασίζονται στην δύναμη τους, για να καταστούν ώριμα και ολοκληρωμένα. Το μέταλλο είναι η μητέρα του νερού. Το πνευμονικό qi, ως εκ τούτου, γενικά κινείται προς τα κάτω. Όταν το υπόλοιπο σώμα μας αναπαύεται, κατεβαίνει στο παλάτι του νεφρού και συνδυάζεται με το νερό, μία διαδικασία που στο Neijing αναφέρεται ως: "η μητέρα κρύβει τον εαυτό της, μέσα στον προσφάτως συλληφθέντα απόγονο".
Μόνον ο νεφρός είναι "γνήσιο ύδωρ", που συνελήφθη στις ουράνιες σφαίρες, όπου επικρατεί κατάσταση ενότητας. Σκόπιμα λοιπόν η μητέρα του νεφρού, ο πνεύμονας, βρίσκεται στην κορυφή του θόλου, που σχηματίζει την κύρια κοιλότητα του σώματος. Σε ένα κοσμικό πλαίσιο θα ήταν, σαν να βρισκόταν στην ανώτερη πηγή του χειμάρρου της ουράνιας ενέργειας, που ρέει προς τα κάτω μέσα από το κεφάλι και τελικά εισέρχεται χαμηλώτερα, στην Πύλη του Δράκοντα [νεφρά], για να συνδυαστεί [με το γνήσιο ύδωρ] και να σχηματίσει τον ωκεανό [του σωματικού qi]. Δεδομένου ότι οι πνευμονικές λειτουργίες μεταφέρουν essence στα άλλα όργανα, η κύρια επενέργειά τους θα μπορούσε να συγκριθεί με την κλιματική διαδικασία ψεκασμού με πρωινή δροσιά, ένα ουράνιο συστατικό, το οποίο μοιράζεται απλόχερα κάθε πρωί, για να θρέψει όλα τα ζωντανά πλάσματα [κάτω] στην γη.
Τυπικά, ο πνεύμονας είναι ευαίσθητος στην ξηρασία, όπως και στο κρύο και την ζέστη. Αυτό σημαίνει, ότι η πνευμονική λειτουργία που λιπαίνει τα άλλα όργανα με essence, έχει την τάση να αποκλίνει από την ομαλή λειτουργία, παρέχοντας είτε λιγότερη, είτε πάρα πολύ λίπανση. Ως επίσης, εάν εισβάλει βλαπτικό qi, δεν θα είναι σε θέση, να αναλάβει τον ρόλο του διοικητή μεταξύ των δικτύων των οργάνων και θα παράγει ασθένειες ξηρής ή ζεστής ή κρύας φύσης. Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο όλα τα αρχαία βιβλία αναφέρονται στον πνεύμονα ως "το ευαίσθητο όργανο".

Τα Δίκτυα των Πέντε Οργάνων της Κινεζικής Ιατρικής

Πώς και γιατί διαβάζουμε κείμενα της Κινέζικης Ιατρικής; Αν δεχτούμε ότι διαβάζουμε μία πραγματεία, η οποία περιέχει πολλαπλά μηνύματα που δεν διαμορφώνουν μία μοναδική, συνεκτική θεωρία, θα κατανοήσουμε πολύ καλύτερα τις έννοιές της. Αναγνωρίζοντας το ιστορικό πλαίσιο οποιουδήποτε κειμένου, συμπεριλαμβανομένης της Βασικής Θεωρίας, κάνουμε το πρώτο βήμα για την κατανόηση τόσο των εννοιών του, όσο και της συνάφειάς του με την κλινική μας πρακτική. Μπορούμε να αλιεύσουμε αξιόλογες πληροφορίες από πολλά προ-σύγχρονα κείμενα, αλλά απαιτείται ορθή μετάφραση και ανάγνωση, προκειμένου να πάμε πέρα από τις περιγραφές του σώματος και του σύμπαντος και να τις συνδέσουμε με τα γενικώς αποδεκτά σώματα γνώσης, που στις μέρες μας είναι γνωστά ως "Παραδοσιακή Κινεζική Ιατρική" και "Παραδοσιακός βελονισμός των 5 στοιχείων". Πρώτα πρέπει να αποδεχτούμε το γεγονός ότι οι ιδέες και οι θεωρίες, που απαρτίζουν την Ιατρική παράδοση της Κίνας, δεν εκφράζουν μία μοναδική, αντικειμενική αλήθεια για το ανθρώπινο σώμα. Μεγάλο μέρος της Κινεζικής ιατρικής γραμματείας αποτελεί προσπάθεια έκφρασης ορισμένων διοράσεων σχετικών με την εσωτερική φύση των πραγμάτων, μέσω εικόνων. Μέσα από μεταφορές, αναλογίες και ποίηση μπορούν να εκφραστούν βασικές αλήθειες, αν μοναχά διαθέτουμε την υπομονή και την φαντασία που απαιτείται για να τις συνειδητοποιήσουμε. Σέλεϊ Όουτς: Το Ήπαρ και οι Νεφροί έχουν την Ίδια Πηγή: Μαθαίνοντας την Θεωρία, Συνειδητοποιώντας τα Διδάγματα. ΠΑΙΩΝΙΑ, τ.4

Ένα από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της Παραδοσιακής Κινεζικής Ιατρικής [ΠΚΙ] είναι η ανάλυση των ασθενειών και η θεραπεία τους σε σχέση με τα πέντε zang (συχνά μεταφράζεται ως σπλάχνα, συμπαγή όργανα ή εσωτερικά όργανα). Ότι υπάρχουν πέντε εσωτερικά όργανα, που αντιπροσωπεύουν το επίκεντρο αυτού του ιατρικού συστήματος, είναι αντανάκλαση της παραδοσιακής εξάρτησης από την έννοια των πέντε στοιχείων. Η έννοια του yin και του yang, η άλλη βάση της ΠΚΙ, αντικατοπτρίζεται στην απεικόνιση των ζευγών των εσωτερικών οργάνων: για κάθε zang υπάρχει ένα fu (συχνά περιγράφονται ως κοίλα όργανα) και το πλήρες σύστημα περιγράφεται ως zangfu.

Η Πρόληψη και η Θεραπεία των Ασθενειών

Πρόληψη
Στον αγώνα κατά της ασθένειας, η Κινεζική κουλτούρα δίνει μεγάλη έμφαση στην πρόληψη, όσο και την θεραπεία. Η υγεία διατηρείται με την απόκτηση και την διατήρηση της εσωτερικής ισορροπίας και σε εξωτερική αρμονία με τον μακρόκοσμο. Αυτό επιτυγχάνεται με την ρύθμιση των τροφών, την ένδυση και την άσκηση ανάλογα με την εποχή. Σε κάθε δεδομένη στιγμή, ο άνθρωπος θα πρέπει να έχει ποικίλη διατροφή, ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες και την αποφυγή ακροτήτων σε ανάπαυση και άσκηση. Το κλειδί για την υγεία είναι η ισορροπία.
Οι Κινέζοι δεν έχουν μόνον μεθόδους πρόληψης της ασθένειας, αλλά ένα σύνολο πρακτικών, συμπεριλαμβανομένης της άσκησης και της διαιτολογίας, που έχουν σχεδιαστεί για να βρίσκονται σε φόρμα και να βελτιώνουν την υγεία τους, που το ονομάζουν ‟life nurturing: γαλουχώντας την ζωή‟. Πηγαίνοντας με την φύση και τις εποχές (shun ying tian shi): πρόκειται για μία σημαντική έννοια στην Κινεζική τέχνη ‟γαλούχησης της ζωής‟.

Θεραπεία
Για την θεραπεία της νόσου η Κινεζική Ιατρική προσφέρει πολλούς διαφορετικούς τρόπους: ‟ιάματα‟, βελονισμό και θεραπεία με μόξα*, βεντούζες, Tui na (μασάζ) και διαιτητική θεραπεία. Ενώ ο βελονισμός στην Ιαπωνία και την Δύση είναι πιο δημοφιλής, στην Κίνα έχει δευτερεύουσα σημασία σε σχέση με την θεραπεία με ‟ιάματα‟.

Αρχές θεραπείας
Όποιο ιδιαίτερο θεραπευτικό σχήμα και αν εφαρμόζεται, οι περισσότερες αρχές είναι οι ίδιες. Σε γενικές γραμμές η βασική αρχή ‟συμπλήρωση της ανεπάρκειας και αποστράγγιση της υπεραφθονίας‟ καθοδηγεί την θεραπεία. Με άλλα λόγια η θεραπεία στοχεύει, να παράσχει αυτό, που λείπει από το σώμα και να αφαιρέσει, ότι είναι επιβλαβές ή σε περίσσεια. Έτσι, όταν το yin είναι σε ανεπάρκεια, εφαρμόζεται μέθοδος για την συμπλήρωση του yin. Όταν το yang είναι σε ανεπάρκεια, εφαρμόζεται μέθοδος για την συμπλήρωση του yang. Όταν βλαπτικοί παράγοντες, όπως ο άνεμος, το κρύο, η υγρασία και η καλοκαιρινή ζέστη, είναι παρόντες, θα πρέπει να αφαιρεθούν από το σώμα.

Προσδιορίζοντας Ασθένειες

Η Κινεζική κατηγοριοποίηση των νόσων είναι παρόμοια με εκείνη της Δυτικής Ιατρικής. Όμως, η Κινεζική Ιατρική περιλαμβάνει επίσης στοιχεία, μεταξύ των δικών της κατηγοριών νόσων, που θα μπορούσαμε να τα σκεφτούμε μόνο σαν ονόματα συμπτωμάτων, λχ, κεφαλαλγία, ίκτερος ή αίσθημα παλμών της καρδιάς.
Αναγνωρίζει, επίσης, πολλές ασθένειες, των οποίων τα ονόματα δεν έχουν καμία φυσική αντιστοιχία στην Αγγλική γλώσσα. Αυτό μας ανάγκασε να επινοήσουμε νέα ονόματα για εμάς στα Αγγλικά, τα οποία βασίζονται στους Κινεζικούς όρους (λχ, εμπόδιο στο στήθος, διασπειρόμενη δίψα, τρόμος που σφύζει).
Οι ασθένειες στην Κινεζική Ιατρική προσδιορίζονται από τα συμπτώματα και όχι, όπως στην Δυτική Ιατρική, από μετρήσιμα σημεία. Η χολέρα, για παράδειγμα, προσδιορίζεται από ξαφνικό και σοβαρό ταυτόχρονο εμετό και διάρροια, που (με εξαίρεση ήπιες περιπτώσεις) ακολουθείται από σοβαρές κράμπες. Έτσι, το φάσμα της νόσου είναι ευρύτερο από ότι στην Δυτική Ιατρική, όπου ως χολέρα χαρακτηρίζονται μόνον εκείνες οι καταστάσεις, που προκαλούνται από τα βακτήρια χολέρας vibrio.
Ακολουθούν μερικά παραδείγματα ασθενειών στην Κινεζική Ιατρική και τα κύρια συμπτώματα, με τα οποία έχουν ταυτοποιηθεί.

Εμπόδιο στο στήθος (Xiong bi)
Ασθένεια, που χαρακτηρίζεται από αίσθημα πληρότητας και καταπίεσης στην πρόσθια πλευρά του στήθους, που προκύπτει, όταν παρεμποδίζονται το qi και η ροή του αίματος. Σε σοβαρές περιπτώσεις θα εκδηλωθεί με πόνο, που εκτείνεται προς τα πίσω και λαχάνιασμα - ασθματική αναπνοή, που αποτρέπει το άτομο από το να ξαπλώσει. Το εμπόδιο στο στήθος περιλαμβάνει αυτά, που η Δυτική Ιατρική ονομάζει καρδιακές παθήσεις, πνευμονικό εμφύσημα και πλευρίτιδα.