Οι Πέντε Φάσεις είναι ένα σύστημα αντιστοιχίας παρόμοιο με το Yin-Yang, αλλά λειτουργεί με βάση πέντε κατηγορίες.
Οι Πέντε Φάσεις συμβολίζονται με τους όρους ξύλο, φωτιά, γη, μέταλλο και νερό.
Οι φάσεις είναι τα σύμβολα για τις ιδιότητες και τις ενέργειες, που συνδέονται με αυτά.
Το Ξύλο - Mu συμβολίζει το στοιχείο ξύλο, καθώς και το ζων ξύλο, δηλαδή, γενικά τα δέντρα (ο Κινεζικός χαρακτήρας Mu είναι μια εικονογραφική αναπαράσταση ενός δέντρου). Το Ξύλο εκτείνεται προς τα πάνω και προς τα έξω καθώς μεγαλώνει, εξ ου και η φάση του ξύλου σημαίνει ευελιξία και επεκτατική κίνηση.
Η Φωτιά - Huo ‟φουντώνει με φλόγες προς τα πάνω‟, καθώς καταναλώνει τα καύσιμά της. Συμβολίζει την έντονη ζέστη.
Η Γη - Tu είναι ο παραγωγός όλων των πραγμάτων, κυρίως της τροφής.
Το Μέταλλο - Jin χρησιμοποιείται για την κατασκευή εργαλείων κοπής και όπλων και συνδέεται με τις ιδιότητες δημιουργίας και καταστροφής.
Το Νερό - Shui υγραίνει το χώμα και ρέει προς τα κάτω προς τα χαμηλότερα μέρη, όπου και παραμένει τελικά.
Ταξινόμηση των Πέντε Φάσεων
Σε όλη την ιστορία της Κίνας, πολλές πτυχές του φυσικού κόσμου έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τις Πέντε Φάσεις.
Το πιο σημαντικό σ' αυτήν την κατάταξη είναι οι εποχές:
♦Η επεκτατικότητα του ξύλου είναι συνδεδεμένη με την άνοιξη.
♦Η ζέστη και η ανοδική κίνηση της φωτιάς με το καλοκαίρι.
♦Η παραγωγικότητα της γης και ο χρόνος συγκομιδής στο τέλος του καλοκαιριού.
♦Οι δημιουργικές - καταστροφικές ιδιότητες του μετάλλου με το φθινόπωρο.
♦Τέλος η ηρεμία του νερού με την ακινησία του χειμώνα.
Οι φυσικές αντιστοιχίες μεταξύ των εποχών, τα σημεία της πυξίδας και οι ώρες της ημέρας επιτρέπουν στο σύστημα των Πέντε Φάσεων να χρησιμεύσει ως ένα γενικό πλαίσιο για την κατανόηση της φύσης.
Οι κύκλοι των Πέντε Φάσεων
Η σημαντική συμβολή των Πέντε Φάσεων στην πρώιμη Κινεζική κατανόηση του φυσικού κόσμου έγκειται στο γεγονός, ότι παρατηρήθηκαν να λειτουργούν σε αναγνωρίσιμους, τακτικούς και επομένως προβλέψιμους κύκλους.
Συγκεκριμένα, οι Πέντε Φάσεις αλληλεπιδρούν με δύο τρόπους:
Στον παραγωγικό κύκλο, το νερό ‟γεννά‟ το ξύλο, το οποίο ‟γεννά‟ την φωτιά, η οποία ‟γεννά‟ την γη, που ‟γεννά‟ το μέταλλο, που ‟γεννά‟ το νερό κοκ.
Στον κύκλο ελέγχου, το νερό ‟περιορίζει‟ τη πυρκαγιά, η οποία ‟περιορίζει‟ το μέταλλο, το οποίο ‟περιορίζει‟ το ξύλο, το οποίο ‟περιορίζει‟ τη γη, που ‟περιορίζει‟ το νερό κοκ.
Ως εκ τούτου οι αναγκαίες συσχετίσεις δημιούργησαν μια θεωρία για την ερμηνεία και την πρόβλεψη των ατέρμονων μετασχηματισμών του qi που λαμβάνει χώρα σε όλες τις πτυχές του σύμπαντος.
Οι Πέντε Φάσεις στην Ιατρική
Όταν οι Κινέζοι γιατροί εφάρμοσαν τη θεωρία των Πέντε Φάσεων στην Ιατρική, ενίσχυσαν τις γνώσεις τους γύρω από το σώμα, παρέχοντας ένα πλαίσιο για να συλλάβουμε την άμεση σχέση μεταξύ του μακρόκοσμου και του μικρόκοσμου του ανθρωπίνου σώματος.
Αναμφίβολα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι πρώιμοι Κινέζοι γιατροί ανέπτυξαν ένα μοντέλο της εσωτερικής λειτουργίας του σώματος, που βασίζεται σε πέντε λειτουργικά συστήματα.
Επέλεξαν το Συκώτι, την Καρδιά, τον Σπλήνα, τους Πνεύμονες και τους Νεφρούς ως ‟τα πέντε σπλάχνα‟ αποδίδοντάς τους υψίστη σημασία, επειδή ελέγχουν όλα τα άλλα όργανα και μέρη του σώματος.
Απόδοση των σπλάχνων στις Πέντε Φάσεις
Η σύζευξη του κάθε σπλάγχνου με μια φάση ήταν ένα δύσκολο έργο. Το ταίριασμα των λειτουργιών των σπλάχνων με τις ιδιότητες των Πέντε Φάσεων βασίστηκε εν μέρει στην εμπειρική παρατήρηση της παθολογίας, της φυσιολογίας και της θεραπείας, εν μέρει στη διαίσθηση, αλλά και σε μεγάλο βαθμό σε θεωρητικές εκτάσεις του νου, που συχνά είναι δύσκολο ή αδύνατο για μας να ακολουθήσουμε και να κατανοήσουμε.
Οι πρώιμοι γιατροί έκαναν διάφορες προσπάθειες πριν αποδεχθούν ένα οριστικό σχήμα στο οποίο το ήπαρ βρίσκεται σε συνδυασμό με το ξύλο, η καρδιά με τη φωτιά, ο σπλήνας με τη γη, ο πνεύμονας με το μέταλλο και τα νεφρά με το νερό.
Το πλαίσιο για την παρατήρηση
Το ταίριασμα αυτών των λειτουργιών δεν ήταν μια απλή διαδικασία, ωστόσο η θεωρία των Πέντε Φάσεων ασκούσε, προφανώς, μεγάλη επιρροή στο να προσδιοριστεί τι και ποιες ήταν οι λειτουργίες των πέντε σπλάχνων.
Αυτό που συνέβη κατά την διαδικασία ήταν ότι βρέθηκαν οι λειτουργίες που αντιστοιχούν στις Πέντε Φάσεις, αλλά δεδομένης της έλλειψης μέσων για την λεπτομερή διερεύνηση της αρχιτεκτονικής των σπλάχνων και την συσχέτισή της με την λειτουργία τους, μερικές από τις διασυνδέσεις αυτές έχουν αντικρουστεί από την ανατομική βάση της Βιοϊατρικής.
Για παράδειγμα, οι επεκτατικές ιδιότητες του ξύλου αντιστοιχήθηκαν σε μια λειτουργία, που διασφαλίζει την ομαλή ροή του qi γύρω από το σώμα και αυτό αποδόθηκε στο συκώτι. Έτσι, το ήπαρ συνδέθηκε με το ξύλο.
Η σύγχρονη Ιατρική έχει αποδώσει εξ ολοκλήρου διαφορετικές λειτουργίες στο ήπαρ, με βάση την ανατομική έρευνα, αντικρούοντας έτσι την Κινεζική θεωρία. Παρ' όλα αυτά, η λειτουργία που οι Κινέζοι γιατροί απέδωσαν στο ήπαρ, είναι εν τούτοις πραγματική στο ότι όταν καταστρέφεται και προκαλεί ασθένεια, μπορεί να αποκατασταθεί αποτελεσματικά από τις Κινεζικές ιατρικές παρεμβάσεις.
Η κατανόηση της λειτουργίας των πέντε σπλάχνων γενικά αντιπροσωπεύει ένα συνδυασμό ανατομικών γνώσεων και παρακινήσεων από τις Πέντε Φάσεις. Αν δεν συνδέονταν με τις Πέντε Φάσεις, το Κινεζικό μοντέλο φυσιολογίας θα είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά.
Οι Πέντε Φάσεις δεν εφαρμόζονται μόνο στην κατηγοριοποίηση των εσωτερικών οργάνων, σύμφωνα με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά τους.
Κύκλοι Πέντε Φάσεων (δημιουργία, περιορισμός και άλλες αλληλεπιδράσεις) εφαρμόστηκαν περαιτέρω για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ των σπλάχνων, την μετάδοση της νόσου από το ένα σπλάγχνο στο άλλο, την πρόβλεψη της πορείας της νόσου και σε θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Αυτά έχουν παίξει ρόλο στην καθοδήγηση του πειραματισμού των Κινέζων γιατρών στο πέρασμα των αιώνων.
Ωστόσο, οι Πέντε Φάσεις δεν κατάφεραν να κερδίσουν την αναγνώριση όλων των γιατρών.
Κατά συνέπεια, το δόγμα των Πέντε Φάσεων δεν έχει εφαρμοστεί άμεσα και συστηματικά στην κλινική πρακτική όπως το Yin-Yang. Εντούτοις, έχει αφήσει ένα ανεξίτηλο σημάδι στο μοντέλο λειτουργίας των σπλάχνων, που έχει γίνει καθολικά αποδεκτό για δύο χιλιετίες.
ΠΗΓΗ:
Nigel Wiseman, Εισαγωγή στην Κινεζική Ιατρική
Οι Πέντε Φάσεις συμβολίζονται με τους όρους ξύλο, φωτιά, γη, μέταλλο και νερό.
Οι φάσεις είναι τα σύμβολα για τις ιδιότητες και τις ενέργειες, που συνδέονται με αυτά.
Πηγή: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wu_Xing.png
Το Ξύλο - Mu συμβολίζει το στοιχείο ξύλο, καθώς και το ζων ξύλο, δηλαδή, γενικά τα δέντρα (ο Κινεζικός χαρακτήρας Mu είναι μια εικονογραφική αναπαράσταση ενός δέντρου). Το Ξύλο εκτείνεται προς τα πάνω και προς τα έξω καθώς μεγαλώνει, εξ ου και η φάση του ξύλου σημαίνει ευελιξία και επεκτατική κίνηση.
Η Φωτιά - Huo ‟φουντώνει με φλόγες προς τα πάνω‟, καθώς καταναλώνει τα καύσιμά της. Συμβολίζει την έντονη ζέστη.
Η Γη - Tu είναι ο παραγωγός όλων των πραγμάτων, κυρίως της τροφής.
Το Μέταλλο - Jin χρησιμοποιείται για την κατασκευή εργαλείων κοπής και όπλων και συνδέεται με τις ιδιότητες δημιουργίας και καταστροφής.
Το Νερό - Shui υγραίνει το χώμα και ρέει προς τα κάτω προς τα χαμηλότερα μέρη, όπου και παραμένει τελικά.
Ταξινόμηση των Πέντε Φάσεων
Σε όλη την ιστορία της Κίνας, πολλές πτυχές του φυσικού κόσμου έχουν ταξινομηθεί σύμφωνα με τις Πέντε Φάσεις.
Το πιο σημαντικό σ' αυτήν την κατάταξη είναι οι εποχές:
♦Η επεκτατικότητα του ξύλου είναι συνδεδεμένη με την άνοιξη.
♦Η ζέστη και η ανοδική κίνηση της φωτιάς με το καλοκαίρι.
♦Η παραγωγικότητα της γης και ο χρόνος συγκομιδής στο τέλος του καλοκαιριού.
♦Οι δημιουργικές - καταστροφικές ιδιότητες του μετάλλου με το φθινόπωρο.
♦Τέλος η ηρεμία του νερού με την ακινησία του χειμώνα.
Οι φυσικές αντιστοιχίες μεταξύ των εποχών, τα σημεία της πυξίδας και οι ώρες της ημέρας επιτρέπουν στο σύστημα των Πέντε Φάσεων να χρησιμεύσει ως ένα γενικό πλαίσιο για την κατανόηση της φύσης.
Οι κύκλοι των Πέντε Φάσεων
Η σημαντική συμβολή των Πέντε Φάσεων στην πρώιμη Κινεζική κατανόηση του φυσικού κόσμου έγκειται στο γεγονός, ότι παρατηρήθηκαν να λειτουργούν σε αναγνωρίσιμους, τακτικούς και επομένως προβλέψιμους κύκλους.
Συγκεκριμένα, οι Πέντε Φάσεις αλληλεπιδρούν με δύο τρόπους:
Στον παραγωγικό κύκλο, το νερό ‟γεννά‟ το ξύλο, το οποίο ‟γεννά‟ την φωτιά, η οποία ‟γεννά‟ την γη, που ‟γεννά‟ το μέταλλο, που ‟γεννά‟ το νερό κοκ.
Στον κύκλο ελέγχου, το νερό ‟περιορίζει‟ τη πυρκαγιά, η οποία ‟περιορίζει‟ το μέταλλο, το οποίο ‟περιορίζει‟ το ξύλο, το οποίο ‟περιορίζει‟ τη γη, που ‟περιορίζει‟ το νερό κοκ.
Ως εκ τούτου οι αναγκαίες συσχετίσεις δημιούργησαν μια θεωρία για την ερμηνεία και την πρόβλεψη των ατέρμονων μετασχηματισμών του qi που λαμβάνει χώρα σε όλες τις πτυχές του σύμπαντος.
Οι Πέντε Φάσεις στην Ιατρική
Όταν οι Κινέζοι γιατροί εφάρμοσαν τη θεωρία των Πέντε Φάσεων στην Ιατρική, ενίσχυσαν τις γνώσεις τους γύρω από το σώμα, παρέχοντας ένα πλαίσιο για να συλλάβουμε την άμεση σχέση μεταξύ του μακρόκοσμου και του μικρόκοσμου του ανθρωπίνου σώματος.
Αναμφίβολα δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι πρώιμοι Κινέζοι γιατροί ανέπτυξαν ένα μοντέλο της εσωτερικής λειτουργίας του σώματος, που βασίζεται σε πέντε λειτουργικά συστήματα.
Επέλεξαν το Συκώτι, την Καρδιά, τον Σπλήνα, τους Πνεύμονες και τους Νεφρούς ως ‟τα πέντε σπλάχνα‟ αποδίδοντάς τους υψίστη σημασία, επειδή ελέγχουν όλα τα άλλα όργανα και μέρη του σώματος.
Απόδοση των σπλάχνων στις Πέντε Φάσεις
Η σύζευξη του κάθε σπλάγχνου με μια φάση ήταν ένα δύσκολο έργο. Το ταίριασμα των λειτουργιών των σπλάχνων με τις ιδιότητες των Πέντε Φάσεων βασίστηκε εν μέρει στην εμπειρική παρατήρηση της παθολογίας, της φυσιολογίας και της θεραπείας, εν μέρει στη διαίσθηση, αλλά και σε μεγάλο βαθμό σε θεωρητικές εκτάσεις του νου, που συχνά είναι δύσκολο ή αδύνατο για μας να ακολουθήσουμε και να κατανοήσουμε.
Οι πρώιμοι γιατροί έκαναν διάφορες προσπάθειες πριν αποδεχθούν ένα οριστικό σχήμα στο οποίο το ήπαρ βρίσκεται σε συνδυασμό με το ξύλο, η καρδιά με τη φωτιά, ο σπλήνας με τη γη, ο πνεύμονας με το μέταλλο και τα νεφρά με το νερό.
| Σχέσεις των Πέντε Φάσεων | |||||||
| Φάση |
Εποχή |
Καιρός |
Ώρα |
Θέση |
Ενέργεια |
Χρώμα |
Όργανο
Zang |
| Ξύλο |
Άνοιξη |
Άνεμος |
Ξημέρωμα |
Ανατολή | Γέννηση | Πράσινο, Μπλε |
Συκώτι |
| Φωτιά |
Καλοκαίρι |
Καλοκαιρινή ζέστη |
Μεσημέρι |
Νότος |
Ανάπτυξη |
Κόκκινο |
Καρδιά |
| Γη |
"Μακρύ Καλοκαίρι" |
Υγρασία |
Απόγευμα |
Κέντρο |
Μετατροπή |
Κίτρινο |
Σπλήνας |
| Μέταλλο |
Φθινόπωρο |
Ξηρασία |
Ηλιοβασίλεμα |
Δύση |
Συστολή |
Λευκό |
Πνεύμονας |
| Νερό |
Χειμώνας |
Κρύο |
Μεσάνυκτα |
Βορράς |
Αποθήκευση,
Συντήρηση |
Μαύρο |
Νεφρά |
Το πλαίσιο για την παρατήρηση
Το ταίριασμα αυτών των λειτουργιών δεν ήταν μια απλή διαδικασία, ωστόσο η θεωρία των Πέντε Φάσεων ασκούσε, προφανώς, μεγάλη επιρροή στο να προσδιοριστεί τι και ποιες ήταν οι λειτουργίες των πέντε σπλάχνων.
Αυτό που συνέβη κατά την διαδικασία ήταν ότι βρέθηκαν οι λειτουργίες που αντιστοιχούν στις Πέντε Φάσεις, αλλά δεδομένης της έλλειψης μέσων για την λεπτομερή διερεύνηση της αρχιτεκτονικής των σπλάχνων και την συσχέτισή της με την λειτουργία τους, μερικές από τις διασυνδέσεις αυτές έχουν αντικρουστεί από την ανατομική βάση της Βιοϊατρικής.
Για παράδειγμα, οι επεκτατικές ιδιότητες του ξύλου αντιστοιχήθηκαν σε μια λειτουργία, που διασφαλίζει την ομαλή ροή του qi γύρω από το σώμα και αυτό αποδόθηκε στο συκώτι. Έτσι, το ήπαρ συνδέθηκε με το ξύλο.
Η σύγχρονη Ιατρική έχει αποδώσει εξ ολοκλήρου διαφορετικές λειτουργίες στο ήπαρ, με βάση την ανατομική έρευνα, αντικρούοντας έτσι την Κινεζική θεωρία. Παρ' όλα αυτά, η λειτουργία που οι Κινέζοι γιατροί απέδωσαν στο ήπαρ, είναι εν τούτοις πραγματική στο ότι όταν καταστρέφεται και προκαλεί ασθένεια, μπορεί να αποκατασταθεί αποτελεσματικά από τις Κινεζικές ιατρικές παρεμβάσεις.
Η κατανόηση της λειτουργίας των πέντε σπλάχνων γενικά αντιπροσωπεύει ένα συνδυασμό ανατομικών γνώσεων και παρακινήσεων από τις Πέντε Φάσεις. Αν δεν συνδέονταν με τις Πέντε Φάσεις, το Κινεζικό μοντέλο φυσιολογίας θα είχε εξελιχθεί πολύ διαφορετικά.
Οι Πέντε Φάσεις δεν εφαρμόζονται μόνο στην κατηγοριοποίηση των εσωτερικών οργάνων, σύμφωνα με τα λειτουργικά χαρακτηριστικά τους.
Κύκλοι Πέντε Φάσεων (δημιουργία, περιορισμός και άλλες αλληλεπιδράσεις) εφαρμόστηκαν περαιτέρω για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ των σπλάχνων, την μετάδοση της νόσου από το ένα σπλάγχνο στο άλλο, την πρόβλεψη της πορείας της νόσου και σε θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Αυτά έχουν παίξει ρόλο στην καθοδήγηση του πειραματισμού των Κινέζων γιατρών στο πέρασμα των αιώνων.
Ωστόσο, οι Πέντε Φάσεις δεν κατάφεραν να κερδίσουν την αναγνώριση όλων των γιατρών.
Κατά συνέπεια, το δόγμα των Πέντε Φάσεων δεν έχει εφαρμοστεί άμεσα και συστηματικά στην κλινική πρακτική όπως το Yin-Yang. Εντούτοις, έχει αφήσει ένα ανεξίτηλο σημάδι στο μοντέλο λειτουργίας των σπλάχνων, που έχει γίνει καθολικά αποδεκτό για δύο χιλιετίες.
ΠΗΓΗ:
Nigel Wiseman, Εισαγωγή στην Κινεζική Ιατρική
